BÀI LÀM
Thạch Sanh mồ côi cha mẹ từ thuở nhỏ. Chàng ở gốc đa, sống bằng nghề đốn củi. Một hôm, gánh củi ra chợ, chàng gặp Lí Thông đi bán rượu. Hắn làm quen với chàng, xin kết nghĩa anh em dẫn chàng về nhà hắn.
Gần đây có cái miếu của trăn tinh ăn thịt người. Mỗi năm triều đình phải nộp cho nó một mạng người. Năm nay đến lượt Lí Thông phải nộp mạng. Hắn lừa sai Thạch Sanh ra quét miếu để chịu chết thay cho hắn. Thạch Sanh vừa đến cửa miếu, quái vật đã nhảy ra vồ. Chàng chống trả dữ dội, dùng rìu bổ củi chém đứt đầu nó. Chàng chất rơm đốt xác nó và thu được một bộ cung tên bằng vàng.
Thấy Thạch Sanh xách đầu trăn tinh đem về, Lí Thông vờ doạ đấy là rắn quí của vua nuôi. Thạch Sanh lỡ giết phải, cần trốn đi ngay kẻo bị tội nặng. Sau đó, hắn đem đầu trằn tinh lên tâu vua, nhận mình đã có công diệt trừ yêu quái. Vua tưởng thật thưởng cho Lí Thông chức tước, vàng bạc. Được giàu sang, Lí Thông quên ngay bạn cũ. Trái lại, Thạch Sanh thật thà, vẫn còn nhớ Lí Thông.
Một hôm, có con đại bàng to lớn bay qua nơi Thạch Sanh trú ngụ. Chân chim quắp một người con gái đang kêu khóc thảm thiết. Đó là công chúa Quỳnh Nga, con gái quý của vua. Thạch Sanh lấy cung tên nhắm bắn. Chim trúng tên bị thương, máu chảy ròng ròng, nhưng vẫn gượng bay về hang đá trốn.
Từ khi mất con gái yêu, vua rất đau buồn. Vua treo thưởng, ai tìm cứu được nàng sẽ được làm phò mã (con rể của vua). Lí Thông nghĩ có thể lợi dụng Thạch Sanh để lấy công chúa lần nữa. Hắn mở hội mười ngày liền và quả nhiên gặp được Thạch Sanh trong đám người xem hội. Thạch Sanh nể bạn, dẫn Lí Thông và quản lính dò theo vết máu, đi đến hang đại bàng.
Dòng thừng, chàng lần xuống đáy hang. Con đại bàng đang ngủ, chàng vội cứu công chúa. Dẫn công chúa đến đầu thừng, chàng báo cho lính kéo công chúa lên khỏi hang, còn mình ở lại giết đại bàng xong sẽ lên sau. Công chúa lên đến nơi. Lí Thông vội sai lính khuân đá lấp kín cửa hang. Hắn đưa công chúa về triều lấy thưởng.
Tuy đại bàng đã bị thương nhưng Thạch Sanh vẫn phải chiến đấu rất gay go mới trừ nổi nó. Vào sâu trong hang, Thạch Sanh thấy một chàng trai bị giam trong cũi sắt. Chàng liền phá cũi cứu cho. Đó là con vua Thuỷ tề. Hai chàng cùng xuống thuỷ cung theo con đường thông với đáy hang. Vua Thuỷ tề hết sức vui mừng tạ ơn, biếu Thạch Sanh một cây đàn thần và rẽ nước đưa Thạch Sanh về mặt đất.
Bị diệt, hồn hai con trăn tinh và đại bàng vẫn chờ dịp trả thù Thạch Sanh. Chúng vào cung vua, lấy cắp vàng bạc bỏ vào gốc đa, gieo oan cho Thạch Sanh ăn trộm. Chàng bị bắt về triều. Lí Thông đem giam chàng vào ngục tối, chờ ngày xử tử.
Thạch Sanh buồn lòng đem đàn thần ra gảy. Tiếng đàn thánh thót oán than lọt đến tai công chúa. Từ khi ra khỏi hang sâu, chịu ơn Thạch Sanh mà chưa gặp chàng để trả ơn; công chúa trở nên câm bặt. Nay nghe tiếng đàn, nàng vụt trở nên tươi tỉnh, nói cười. Vua cho gọi Thạch Sanh đến giải toả nỗi oan. Hiểu ra sự tình, vua tức giận định chém đầu tên Lí Thông gian dối. Nghĩ đến tình xưa, Thạch Sanh xin vua tha cho hắn. Nhưng trời nào tha kẻ hai lòng. Trên đường về quê, Lí Thông bị sét đánh chết, hoá ra con bọ hung suốt đời chui rúc ở nơi dơ bẩn.
Thạch Sanh được làm rể của vua. Hoàng tử mười tám nước láng giềng ghen tị, mang quân đến đánh. Thạch Sanh bình tĩnh đem cây đàn chính nghĩa ra gảy. Tiếng đàn phân tích rành rọt phải trái, đúng sai. Quân lính các nước nghe ra đều đồng tình rút lui. Thạch Sanh đem niêu cơm thần ra thết đãi. Niêu cơm nhỏ xíu thế mà có phép lạ: cơm hết lại đầy. Mọi người ăn uống no nê, vui vẻ kéo nhau lên đường về nước. Họ chúc mừng vợ chồng Thạch Sanh hưởng hoà bình, hạnh phúc suốt đời.