BÀI LÀM
Hình như những người làng tôi, khi xa làng nghĩ về quê mình, đầu tiên đều nghĩ đến con sông và tự hào về nó.
Con sông không biết bắt nguồn từ những ngọn suối sôi sục nào trên dãy Trường Sơn trùng điệp có những ngọn núi xanh biếc xa xôi kia. Khi đi qua làng tôi, nó chảy êm ả dịu dàng, như cho mọi người có đủ thời gian để ngắm nghía làn nước trong xanh của nó. Chỗ rộng nhất của nó khi qua làng cũng chỉ khoảng ba trăm mét. Dòng sông như lặng đi trước cảnh đẹp của làng. Nó trầm ngâm phản chiếu những hàng tre đổ bóng mát rượi xuống hai bờ. Đôi lúc, từ trên ngọn tre cao vút, một chú cò trắng như vôi, mắt lim dim, kinh ngạc nhìn thấy bóng mình soi trong làn nước.
Ngay giữa làng tôi, con đường chạy thẳng xuống bờ sông, gặp bến đò, rồi nối với con đường ở bờ sông bên kia. Người làng, đi lên huyện, lên tỉnh, qua làng khác, đều theo con đường ấy mà đi, khiến cho bến đò lúc nào cũng đông người qua lại. Chúng tôi cũng ngày ngày qua bến đò ấy mà đến trường ở xóm bên kia sông. Sáng nào, dòng sông cũng xao động vì những chuyến đò qua lại. Mặt nước sông phẳng lặng cuộn lên những lớp sóng nhỏ dưới lưng đò, xô nhau lăn tăn chạy mãi vào bờ, khiến cho buổi ban mai tĩnh lặng lao xao những âm thanh nho nhỏ. Trên màu xanh biếc của nước sông và lá tre, nổi lên màu trắng của áo học trò, màu vàng của đám cây ô rô, cóc kèn lá úa và màu đỏ rực rỡ của khăn quàng thiếu niên. Tiếng chuyện trò nghe râm ran, vang vọng mãi đến hai đầu sông. Đó là những ngày rất đẹp của con sông.
Gặp những ngày mưa lũ, con sông không êm ả đi qua làng. Nó mang dòng nước đỏ màu phù sa và ngầu bọt, réo sôi, vội vã chảy đi như muốn đưa nhanh sức mạnh thừa thãi đổ ra biển để tránh ngập lụt cho đồng ruộng xóm làng. Trên bờ, những ngọn tre oằn oại cả thân mình như tuyệt vọng giục dòng nước chảy nhanh hơn. Những ngày ấy, qua đò để đến lớp, thật là một công việc vất vả. Mưa và gió vi vút trên sông làm chúng tôi ướt lạnh. Con đò khó nhọc nhích từng quãng ngắn và thường không đến bờ đúng nơi quy định.