Chương 1. CHẤT - NGUYÊN TỬ – PHÂN TỬ
§1. CHẤT
A. KIẾN THỨC CẦN NHỚ
1. Chất có ở đâu ?
- Vật thể tự nhiên: gồm một số chất khác nhau.
Ví dụ: Trong nước biển có chất muối ăn (natri clorua)...
- Vật thể nhân tạo: được làm ra từ vật liệu. Mọi vật liệu đều là chất hay hỗn hợp một số chất.
Ví dụ: Thép được tạo ra từ sắt, cacbon và một số chất khác.
- Chất có ở khắp nơi, ở đâu có vật thể là ở đó có chất.
2.Tính chất của chất
- Mỗi chất có những tính chất nhất định.
- Tính chất của chất gồm tính chất vật lí và tính chất hóa học:
+ Tính chất vật lí: là tính chất khi thể hiện chất không biến đổi thành chất khác. Chẳng hạn: trạng thái hay thể (rắn, lỏng, khí), màu, mùi, vị, tính tan trong nước hay trong một chất khác, nhiệt độ nóng chảy ...
+ Tính chất hóa học: là tính chất khi thể hiện làm cho chất biến đổi thành chất khác.
- Có nhiều cách để xác định tính chất của chất: quan sát; dùng dụng cụ đo; làm thí nghiệm.
3. Chất tinh khiết và hỗn hợp
- Chất tinh khiết (chất nguyên chất) là chất không có chất khác lẫn vào. Chất tinh khiết mới có những tính chất nhất định. Nước cất là chất tinh khiết.
- Hỗn hợp là hai hay nhiều chất trộn lẫn vào nhau. Trong hỗn hợp mỗi chất vẫn giữ được tính chất của nó. Nước tự nhiên gồm nhiều chất trộn lẫn là một hỗn hợp.
4. Việc hiểu biết tính chất của chất có lợi gì ?
- Giúp phân biệt chất này với chất khác.
- Biết cách sử dụng chất.
- Biết ứng dụng chất thích hợp trong đời sống và sản xuất.
B. BÀI GIẢI CHI TIẾT CÁC CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
1. Điền đầy đủ các từ hay cụm từ thích hợp vào câu sau:
“Các vật thể ...đều gồm một số khác nhau,...được làm ra từ vật liệu. Mọi vật liệu đều là ... hay hỗn hợp một số ...Nên ta nói được: ... đâu có ... là có ...”
Trả lời:
Theo thứ tự các chỗ trống trong các câu là những từ và cụm từ như sau:
“Các vật thể tự nhiên đều gồm một số chất khác nhau, vật thể nhân tạo được làm ra từ vật liệu. Mọi vật liệu đều là chất hay hỗn hợp một số chất. Nên ta nói được: Ở đâu có vật thể là có chất ”.
2. Hãy phân biệt từ nào (những từ in nghiêng) chỉ vật thể tự nhiên, vật thể nhân tạo, hay chất trong các câu sau đây:
- Trong quả chanh có nước, axit xitric (có vị chua ) và một số chất khác.
- Cốc bằng thủy tinh dễ vỡ so với cốc bằng chất dẻo.
- Thuốc đầu que diêm được trộn một ít lưu huỳnh.
- Quặng apatit ở Lào Cai có chứa canxi photphat với hàm lượng cao.
- Bóng đèn điện được chế tạo từ thủy tinh, đồng và vonfram (một kim loại chịu nóng, làm dây tóc).
Trả lời:
Vật thể tự nhiên: quả chanh, nước, cốc, bóng đèn điện, quặng apatit, que diêm.
- Chất: nước, axit xitric, thủy tinh, chất dẻo, lưu huỳnh, canxi photphat, đồng, vonfram.
3. Trong số các tính chất kể dưới đây, biết được tính chất nào bằng quan sát trực tiếp, tính chất nào dùng dụng cụ đo, tính chất nào phải làm thí nghiệm mới biết được: Màu sắc, tính tan trong nước, tính dẫn điện, khối lượng riêng, tính cháy được, trạng thái, nhiệt độ nóng chảy.
Trả lời:
- Các tính chất có thể quan sát trực tiếp: màu sắc, trạng thái.
- Các tính chất có thể dùng dụng cụ đo: khối lượng riêng, nhiệt độ nóng chảy.
- Các tính chất phải làm thí nghiệm: tính tan trong nước, tính dẫn điện, tính cháy được.
4. Căn cứ vào tính chất nào mà:
a) Đồng, nhôm được dùng làm ruột dây điện; còn chất dẻo, cao su được dùng làm vỏ dây?
b) Bạc được dùng để tráng gương?
c) Cồn dùng để đốt?
Trả lời:
Căn cứ vào tính chất đó là:
a) Tính dẫn điện; không dẫn điện: đồng, nhôm làm dây dẫn điện; cao su (không dẫn điện) làm vỏ dây.
b) Có ánh kim, phản xạ tốt ánh sáng: bạc dùng để tráng gương.
c) Tính cháy được, khi cháy tỏa nhiều nhiệt: cồn dùng để đốt.
5. Biết axit là những chất có thể làm đổi màu quỳ tím thành đỏ (trong phòng thí nghiệm dùng giấy tẩm quỳ). Hãy chứng tỏ rằng trong nước vắt từ quả chanh có chất axit (axit xitric).
Trả lời:
Nhúng giấy tẩm quỳ tím vào nước vắt từ quả chanh, quan sát thấy quỳ tím đổi màu đỏ.
6. Kim loại thiếc có nhiệt độ nóng chảy xác định là 232°C. Thiếc hàn nóng chảy ở khoảng 180°C. Vậy thiếc hàn là chất tinh khiết hay có lẫn chất khác ?
Trả lời:
Vì chất tinh khiết phải có tính chất nhất định, những tính chất đo được như nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ sôi, khối lượng riêng... phải có giá trị không đổi. Vậy thiếc hàn là chất không tinh khiết, có lẫn chất khác.
7. Câu sau đây có 2 ý nói về nước cất: “Nước cất là chất tinh khiết, sôi ở 102°C”. Hãy chọn phương án đúng trong số các phương án sau:
A.Cả hai ý đều đúng.
B.Cả hai ý đều sai.
C.Ý 1 đúng, ý 2 sai.
D.Ý 1 sai, ý 2 đúng.
Trả lời:
Chọn C. Nước cất là chất tinh khiết, sôi ở 100°C: Ý 1 đúng, ý 2 sai.
8.Cồn (rượu etylic) là một chất lỏng, có nhiệt độ sôi 78,3°C và tan nhiều trong nước. Làm thế nào để tách riêng được cồn từ hỗn hợp cồn và nước ?
Trả lời:
Đun nóng hỗn hợp cồn và nước đến khoảng 80°C. Cồn có nhiệt độ sôi thấp hơn sẽ bay ra. Hơi cồn được dẫn qua ống làm lạnh sẽ ngưng tụ thành những giọt cồn lỏng. Tách được cồn và nước.