§5. NGUYÊN TỐ HÓA HỌC

A. KIẾN THỨC CẦN NHỚ

1. Nguyên tố hóa học là gì?

Nguyên tố hóa học là tập hợp những nguyên tử cùng loại, có cùng số proton trong hạt nhân.

2. Để biểu diễn nguyên tố hóa học ta dùng kí hiệu hóa học, mỗi kí hiệu còn chỉ một nguyên tử của nguyên tố đó. (Xem Bảng 1-trang 42 SGK)

Ví dụ:

- Nguyên tố hiđro kí hiệu là H.

- Nguyên tố sắt kí hiệu là Fe.

- Nguyên tổ canxi kí hiệu là Ca.

3. Nguyên tử khối

- Nguyên tử có khối lượng vô cùng bé, nếu tính bằng gam thì số trị quá nhỏ, không tiện sử dụng.

Ví dụ : Khối lượng của một nguyên tử cacbon bằng 1,9926.$10^{-23}$ g.

- Quy ước: Lấy 1/12 khối lượng của nguyên tử cacbon làm đơn vị khối lượng nguyên tử, gọi là đơn vị cacbon, viết tắt là đvC, kí hiệu u.

1đvC = $\large \frac{1}{12}$$m_{C}$ = $\large \frac{1}{12}$.1,9926.$10^{-23}$ = 1,66.$10^{-24}$ g

- Nguyên tử khối là khối lượng nguyên tử tính theo đơn vị cacbon. Mỗi nguyên tố có nguyên tử khối riêng biệt.

Ví dụ: C = 12; H = 1; O = 16; Ca = 40; Fe = 56.

(Có thể bỏ bớt các chữ đvC sau các số trị nguyên tử khối)

B. BÀI GIẢI CHI TIẾT CÁC CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP

1. Có thể dùng cụm từ khác nhưng nghĩa tương đương với cụm từ: “có cùng số proton trong hạt nhân”, trong định nghĩa về nguyên tố hóa học. Đó là cụm từ A, B hay C?

A. Có cùng thành phần hạt nhân.

B. Có cùng khối lượng hạt nhân.

C. Có cùng điện tích hạt nhân.

Trả lời:

Chọn C. Vì nơtron không mang điện nên điện tích của hạt nhân chỉ do proton mà có.

2. Hãy viết tên và kí hiệu hóa học của những nguyên tố mà nguyên tử có số proton trong hạt nhân bằng từ 1 đến 10.

Trả lời:

3. Cho biết sơ đồ nguyên tử của 4 nguyên tố như sau:

Hãy viết tên và kí hiệu hóa học của mỗi nguyên tố.

Trả lời:

4.a. Hãy dùng chữ số và kí hiệu hóa học để diễn đạt các ý sau: Chín nguyên tử magie, sáu nguyên tử clo, tám nguyên tử neon.

b. Tính khối lượng bằng đơn vị cacbon lần lượt của: 7K, 12Si và 15P.

Trả lời:

a) 9 Mg, 6 CI , 8 Ne.

b) - Khối lượng của 7 nguyên tử kali bằng: 7.39 = 273 đvC.

- Khối lượng của 12 nguyên tử silic bằng: 12.28 = 336 đvC.

- Khối lượng của 15 nguyên tử photpho bằng: 15.31 = 465 đvC.

5. Hai nguyên tử magie nặng bằng mấy nguyên tử oxi?

Trả lời:

Khối lượng của hai nguyên tử magie bằng: 2.24 = 48 đvC, mà NTK O = 16. Suy ra, nguyên tử oxi nặng bằng hai nguyên tử magie là:

48 : 16 = 3.

6.Biết rằng bốn nguyên tử magie nặng bằng 3 nguyên tử nguyên tố X. Hãy viết tên và kí hiệu hóa học của nguyên tố X.

Trả lời:

- Khối lượng của bốn nguyên tử magie bằng: 4.24 = 96 đvC.

- Nguyên tử khối của nguyên tố X bằng: 96 : 3 = 32 đvC.

Suy ra: X là lưu huỳnh, kí hiệu S.

7. Cho biết sơ đồ 2 nguyên tử như hình bên.

a. Nêu sự giống nhau và khác nhau về thành phần hạt nhân của hai nguyên tử.

b. Giải thích vì sao nói được hai nguyên tử thuộc cùng một nguyên tố hóa học. Viết tên và kí hiệu hóa học của nguyên tố đó.

Trả lời:

a. Thành phần hạt nhân của 2 nguyên tử giống nhau về số proton (đều có 2p), khác nhau về số nơtron, theo thứ tự bằng 2 và 1.

b. Hai nguyên tử thuộc cùng 1 nguyên tố hóa học vì có cùng số proton trong hạt nhân. Đó là nguyên tố heli: He.