Bài 34. MÁY PHÁT ĐIỆN XOAY CHIỀU

A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. Một máy phát điện xoay chiều có hai bộ phận chính là nam châm và cuộn dây dẫn. Một trong hai bộ phận đó đứng yên gọi là stato, bộ phận còn lại quay gọi là rôto.

2. Máy phát điện xoay chiều hoạt động dựa trên hiện tượng cảm ứng điện từ.

B. HƯỚNG DẪN TRẢ LỜI CÂU HỎI TRONG SGK VÀ GIẢI BÀI TẬP TRONG SBT

C1. Cả hai máy phát điện đều có bộ phận chính là nam châm và cuộn dây dẫn.

Giống nhau : Nam châm của các máy phát điện này đều là nam châm vĩnh cửu.

Khác nhau :

- Stato của máy phát điện ở hình 34.1 (SGK) là nam châm còn stato của máy phát điện ở hình 34.2 (SGK) là cuộn dây dẫn.

- Rôto của máy phát điện ở hình 34.2 (SGK) là nam châm còn rôto của máy phát điện ở hình 34.1 (SGK) là cuộn dây dẫn nên để đưa dòng điện ra ngoài cần phải thêm bộ góp điện gồm vành khuyên và thanh quét.

C2. Khi nam châm hoặc cuộn dây quay thì số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây luân phiên tăng, giảm. Nếu nối hai cực của máy với các dụng cụ tiêu thụ điện thành mạch kín thì trong mạch có dòng điện xoay chiều.

C3. a) Cấu tạo:

Giống nhau : Đều có nam châm và cuộn dây dẫn.

Khác nhau : Trong đinamo ở xe đạp thì chỉ có một cuộn dây dẫn và nam châm vĩnh cửu còn ở máy phát điện xoay chiều trong công nghiệp thì có nhiều cuộn dây dẫn và nam châm điện. Kích thước của đinamô nhỏ hơn rất nhiều so với kích thước của máy phát điện xoay chiều trong công nghiệp.

b) Hoạt động :

Giống nhau : Stato là cuộn dây dẫn còn rôto là nam châm.

Khác nhau : Công suất phát điện, hiệu điện thế, cường độ dòng điện ở đầu ra của đinamô nhỏ hơn rất nhiều so với công suất phát điện, hiệu điện thế, cường độ dòng điện ở đầu ra của máy phát điện xoay chiều trong công nghiệp.

34.1. C.

34.2. D.

34.3. Để có dòng điện xoay chiều xuất hiện trong cuộn dây dẫn thì số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây phải luân phiên tăng, giảm.

Điều đó chỉ có được khi quay cuộn dây trong từ trường của nam châm.

34.5. C.

34.6. Trong động cơ điện một chiều thì bộ phận góp điện có nhiệm vụ đưa dòng điện vào cuộn dây dẫn còn trong máy phát điện xoay chiều thì bộ phận góp điện có nhiệm vụ đưa dòng điện trong cuộn dây dẫn ra mạch ngoài.

34.7. Khi đó dòng điện lấy ra ở mạch ngoài là dòng điện một chiều. Vì mỗi nửa vành khuyên luôn tiếp xúc với hai thanh quét trong một vòng quay của cuộn dây nên dòng điện được đưa ra mạch ngoài có chiều không đổi. Máy phát điện có đặc điểm này ta gọi là máy phát điện một chiều.

34.8. Khi máy phát điện xoay chiều hoạt động, số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây luân phiên tăng, giảm nên dòng điện xoay chiều trong cuộn dây có cường độ cũng luân phiên tăng, giảm. Chính vì lí do vừa nêu mà bóng đèn nhấp nháy.

C. BÀI TẬP BỔ SUNG

34a. Máy phát điện xoay chiều hoạt động dựa trên hiện tượng nào sau đây ?

A. Tác dụng của từ trường lên khung dây dẫn có dòng điện.

B. Tác dụng từ của dòng điện.

C. Tác dụng nhiệt của dòng điện.

D. Hiện tượng cảm ứng điện từ.

34b. Ưu điểm của máy phát điện xoay chiều có nam châm vĩnh cửu quay so với máy phát điện xoay chiều có cuộn dây quay là

A. tạo ra từ trường mạnh hơn.

B. cho công suất lớn hơn.

C. không có bộ góp điện sẽ tránh được hiện tượng xuất hiện tia lửa điện chỗ tiếp xúc trượt giữa thanh quét và vành khuyên.

D. không có bộ góp điện nên máy nhẹ hơn.

HƯỚNG DẪN GIẢI

34a. D.

34b. C.