§4. XENLULOZƠ

I. CẤU TRÚC PHÂN TỬ

- Công thức phân tử: , xenlulozơ có phân tử khối rất lớn (1.000.000 - 2.400.000).

- Công thức cấu tạo:

+ Xenlulozơ là một polime hợp thành từ các mắt xích -glucozơ bởi các liên kết (1,4) glucozit, có công thức mạch kéo dài không phân nhánh xếp đặt song song nhờ đó mà xenlulozơ có dạng sợi.

+ Mỗi mắt xích có 3 nhóm -OH tự do, nên có thể viết công thức phân tử xenlulozơ là .

+ Xenlulozơ không có tính khử, khác với tinh bột xenlulozơ có phản ứng của poliol với . Tương tự như tinh bột, khi thủy phân đến cùng cho glucozơ.

II. TÍNH CHẤT HOÁ HỌC

1. Phản ứng thủy phân

Phản ứng thủy phân cũng xảy ra tại cơ thể động vật nhai lại (trâu, bò...) nhờ enzim xenluloza.

2. Phản ứng của ancol đa chức

a) Phản ứng với nước Svayde

→ Dung dịch phức đồng xenlulozơ (để sản xuất tơ đồng - amoniac)

b) Phản ứng este hoá

(1) Xenlulozơ phản ứng với khi đun nóng cho este là xenlulozơ trinitrat:

(2) Với dung dịch axit axetic

(3) Với anhiđrit axetic

(4) Phương pháp sản xuất tơ visco

Cho xenlulozơ (từ gỗ) tác dụng với dung dịch natri hiđroxit và một số hoá chất khác, thu được dung dịch rất nhớt gọi là visco. Khi bơm dung dịch nhớt qua ống có nhiều lỗ nhỏ ngâm trong axit sunfuric loãng, dung dịch nhớt (ở dạng tia) bị thủy phân tạo thành những sợi dài và mảnh. Những sợi này có bản chất cấu tạo gần giống xenlulozơ, nhưng đẹp, óng mượt như tơ và được gọi là tơ visco.

(5) Phương pháp sản xuất tơ axetat

Hai este này còn được dùng để chế tạo phim không cháy.

Tính chất hoá học của các cacbohiđrat được tóm tắt trong bảng sau:

Lưu ý: Khi xác định công thức phân tử của cacbohiđrat nên xét

→ Cacbohiđrat là đisaccarit.