§4. MỘT SỐ HỢP CHẤT QUAN TRỌNG CỦA KIM LOẠI KIỀM THỔ
I. MỘT SỐ TÍNH CHẤT CHUNG CỦA HỢP CHẤT KIM LOẠI KIỀM THỔ
1. Tính bền với nhiệt
Các muối nitrat, cacbonat và hiđroxit của kim loại kiềm thổ bị phân hủy khi nung nóng.
Ví dụ:
.png)
2. Tính tan trong nước
- Muối chứa anion gốc axit có điện tích .png)
(như .png)
): Các muối này đều tan trong nước.
- Muối chứa anion gốc axit có điện tích .png)
(như .png)
) hoặc điện tích .png)
(như .png)
): Các muối này đều không tan trong nước (trừ .png)
và .png)
).
- Phần lớn hiđroxit của kim loại kiềm thổ tan trong nước (trừ .png)
và .png)
).
II. MỘT SỐ HỢP CHẤT CỦA KIM LOẠI KIỀM THỔ
1. Oxit của kim loại kiềm thổ
• Oxit của các kim loại kiềm thổ tác dụng dễ dàng với axit và oxit axit, nước (trừ BeO, MgO):
.png)
• Riêng BeO có tính lưỡng tính nên tác dụng được với cả axit và bazơ.
.png)
Hợp chất của kim loại kiềm thổ phổ biến nhất và có ứng dụng rộng rãi hơn cả là hợp chất của canxi.
2. Canxi hiđroxit .png)
a) Tính chất
- là chất rắn màu trắng, ít tan trong nước.
- Dung dịch canxi hiđroxit (nước vôi trong) là bazơ mạnh.
.png)
- Dung dịch canxi hiđroxit có tính chất chung của một bazơ kiềm (tác dụng với oxit axit, axit, muối).
• Tác dụng với axit, oxit axit và muối axit:
.png)
hoặc
.png)
• Tác dụng với dung dịch muối:
.png)
.png)
Lưu ý: Khi cho clo tác dụng với .png)
ta thu được clorua vôi:
.png)
• Điều chế hiđroxit:
Cho kim loại hay oxit kim loại tác dụng với .png)
(trừ trường hợp của Be và Mg).
b) Ứng dụng
Canxi hiđroxit có ứng dụng trong công nghiệp điều chế NaOH, chế tạo vữa xây nhà, khử chua đất trồng trọt, chế tạo clorua vôi là chất tẩy trắng và khử trùng.
3. Canxi cacbonat .png)
a) Tính chất
- Canxi cacbonat là muối của axit yếu và không bền do vậy nó tác dụng được với nhiều axit hữu cơ và vô cơ giải phóng .png)
.
.png)
- Canxi cacbonat tan dần trong nước có chứa khí , tạo muối tan là canxi hiđrocacbonat .png)
.
.png)
b) Ứng dụng
- Canxi cacbonat được dùng nhiều trong công nghiệp (kính, xi măng, gang, thép, sofa, vôi, cao su).
- Chế tạo nước giải khát có gas, bình cứu hỏa, nước đá khô, điều chế .png)
, NaOH.
- Chế tạo sơn, vữa xây nhà, chất tẩy trắng, sát trùng (clorua vôi).
4. Canxi sunfat .png)
a) Tính chất
- Canxi sunfat là chất rắn, màu trắng, ít tan trong nước.
- Tùy theo lượng nước kết tinh trong muối canxi sunfat, ta có 3 loại:
• Thạch cao sống có trong tự nhiên .png)
, bền ở nhiệt độ thường.
• Thạch cao nung: .png)
hoặc .png)
. Thạch cao loại này được điều chế bằng cách nung thạch cao sống ở nhiệt độ 160°C.
.png)
• Thạch cao khan: .png)
, thạch cao loại này không tan, không tác dụng với nước, nung thạch cao sống ở nhiệt độ cao hơn được thạch cao khan.
b) Ứng dụng
• Thạch cao nung có thể kết hợp với nước tạo thành cao sống và khi đông cứng thì dãn nở thể tích, do vậy thạch cao rất ăn khuôn. Thạch cao nung thường dùng đúc tượng, đúc các mẫu chi tiết tinh vi dùng trong trang trí nội thất, ...
• Trộn với clanke để sản xuất xi măng, thạch cao nung dùng làm phấn viết bảng, dùng để bó bột khi bị gãy xương.