NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ
I- KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN NẮM VỮNG
- Nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lí là bàn về một vấn đề thuộc lĩnh vực tư tưởng, đạo đức, lối sống,... của con người.
- Yêu cầu về nội dung của bài nghị luận này là phải làm sáng tỏ các vấn đề tư tưởng, đạo lí bằng cách giải thích, chứng minh, so sánh, đối chiếu, phân tích,... để chỉ ra chỗ đúng (chỗ sai) của một tư tưởng, lối sống nào đó, nhằm khẳng định quan điểm của người viết.
- Về hình thức, bài viết có bố cục ba phần, có luận điểm và luận cứ chặt chẽ, đúng đắn ; lời văn chính xác, sinh động.
II- HƯỚNG DẪN TÌM HIỂU BÀI
1. Văn bản "Tri thức là sức mạnh" bàn về giá trị của tri thức và vai trò của những người trí thức.
2. Văn bản có thể chia làm ba phần.
Phần 1: từ đầu đến "tư tưởng ấy" - Mở bài, giới thiệu vấn đề.
Phần hai : tiếp theo đến “xuất khẩu gạo trên thế giới” – Thân bài, nêu lên sức mạnh của tri thức nói chung và tri thức với cách mạng.
Phần thứ ba : còn lại – Kết bài, khái quát về tri thức với nước ta.
3. Các câu văn mang luận điểm chính của bài: "Tri thức là sức mạnh", "Ai có tri thức thì người ấy có được sức mạnh", "Tri thức đúng là sức mạnh","... người có tri thức thâm hậu có thể làm được những việc mà nhiều người khác không làm nổi", "Tri thức cũng là sức mạnh của cách mạng","... cần phải có biết bao nhà trí thức tài năng trên mọi lĩnh vực !".
4. Bài văn chủ yếu sử dụng phép lập luận chứng minh và phân tích. Tác giả đã dùng các dẫn chứng để phân tích, chứng minh rằng tri thức là sức mạnh nói chung, tri thức là sức mạnh của cách mạng Việt Nam.
5. Bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí khác bài nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống ở chỗ đây là hai quy trình trái ngược nhau. Nghị luận vấn đề tư tưởng, đạo lí là dùng phép lập luận giải thích, chứng minh, bình luận để làm sáng tỏ vấn đề tư tưởng đạo lí quan trọng đối với đời sống con người. Còn nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống là từ sự việc, hiện tượng, lập luận, khái quát và nêu lên những vấn đề tư tưởng, đạo lí đời sống.
III – HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP
Văn bản "Thời gian là vàng" thuộc loại văn bản nghị luận về tư tưởng, đạo lí.
Văn bản bàn về giá trị của thời gian : Thời gian vô cùng quý báu, nó được tính như vàng, một kim loại quý và hiếm.
Các luận điểm chính:
- Thời gian là sự sống
- Thời gian là thắng lợi
- Thời gian là tiền
- Thời gian là tri thức.
Mỗi luận điểm được chứng minh bằng dẫn chứng cụ thể về từng mặt giá trị của thời gian.
Phép lập luận chủ yếu của văn bản là phân tích và chứng minh. Các luận điểm trình bày theo lối diễn dịch. Tất cả đều làm rõ luận điểm chính : Thời gian là vàng. Các dẫn chứng đều cụ thể với từng khía cạnh. Vì vậy người đọc thấy rằng quả đúng thời gian là vàng, phải biết quý trọng thời gian.