HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP
1. Chủ đề là đối tượng chính và vấn đề chính mà văn bản nói tới.
Văn bản cần phải có sự thống nhất chủ đề vì nếu không có sự thống nhất chủ đề, văn bản sẽ bị phân tán, không tập trung được vào vấn đề chính hoặc lạc sang vấn đề khác trong khi triển khai văn bản.
Tính thống nhất của văn bản được thể hiện ở các mặt sau:
- Nhan đề và các đề mục trong văn bản.
- Trong mối quan hệ giữa các phần của văn bản.
-Các từ ngữ then chốt trong văn bản.
2. Để viết thành một đoạn văn, các em lưu ý:
-Câu "Em rất thích đọc sách" mở đầu đoạn văn tự nó đã nêu ra chủ đề cho cả đoạn. Bởi vậy, các câu ở phần sau của đoạn văn phải nói rõ việc em thích đọc sách như thế nào.
- Câu "Mùa hè thật hấp dẫn" đứng cuối đoạn văn, như một lời kết, khép lại phần văn bản đã trình bày, vì thế các câu đứng trước nó cần phải là những câu nêu rõ ràng và cụ thể về sức hấp dẫn của mùa hè đối với em. Có như vậy, đoạn văn mới tạo ra được sự thống nhất về chủ đề.
3. Chúng ta cần tóm tắt văn bản tự sự vì:
- Để lưu giữ và nhớ lại khi cần thiết.
- Để giới thiệu ngắn gọn văn bản đó cho người khác biết.
- Để trích dẫn trong những trường hợp cần thiết.
Muốn tóm tắt văn bản tự sự, cần:
– Đọc kĩ để hiểu đúng chủ đề văn bản.
- Xác định nội dung chính cần tóm tắt.
- Sắp xếp nội dung theo một trình tự hợp lí.
- Viết thành bản tóm tắt.
4. Tác dụng của việc viết văn bản tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm:
- Giúp cho việc kể chuyện sinh động và sâu sắc hơn.
- Thể hiện được thái độ, tình cảm của người kể.
5. Cần chú ý:
- Yếu tố tự sự là chính.
- Yếu tố miêu tả và biểu cảm là phụ.
6. Văn bản thuyết minh là kiểu văn bản thông dụng trong đời sống hằng ngày, cung cấp tri thức về đặc điểm, tính chất, nguyên nhân,... của các hiện tượng và sự vật trong tự nhiên, xã hội bằng phương thức trình bày, giới thiệu, giải thích.
Văn bản thuyết minh cần phải:
- Đảm bảo tri thức khách quan, xác thực, hữu ích cho con người.
- Trình bày chính xác, rõ ràng, chặt chẽ và hấp dẫn. Một số văn bản thuyết minh thường gặp:
- Giới thiệu một sản phẩm mới.
- Giới thiệu một đặc sản địa phương.
- Giới thiệu một danh lam thắng cảnh hoặc một di tích lịch sử.
- Giới thiệu tiểu sử một danh nhân, một nhà văn,...
- Giới thiệu một tác phẩm.
7. Muốn làm một văn bản thuyết minh, chúng ta cần phải:
- Xác định đối tượng cần được thuyết minh.
- Xác định rõ phạm vi, tri thức khách quan, khoa học về đối tượng cần được thuyết minh đó.
- Lựa chọn phương pháp thuyết minh thích hợp.
– Tìm bố cục thích hợp.
Một số phương pháp thuyết minh sự vật thường gặp:
- Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích.
- Phương pháp liệt kê.
- Phương pháp nêu ví dụ.
- Phương pháp dùng số liệu.
- Phương pháp so sánh.
- Phương pháp phân loại, phân tích.
8. Bố cục thường gặp nhất khi làm bài thuyết minh là bố cục bao gồm ba phần:
- Phần mở bài: Giới thiệu đối tượng cần thuyết minh.
- Phần thân bài: Trình bày một cách chi tiết, cụ thể về các mặt như: cấu tạo, đặc điểm, lợi ích, và những điểm nổi bật khác của đối tượng.
- Phần kết bài: Bày tỏ thái độ đối với đối tượng.
9. Luận điểm trong bài văn nghị luận là những tư tưởng, quan điểm, chủ trường mà người viết nêu ra trong bài.
Tính chất của luận điểm:
- Chính xác, rõ ràng, phù hợp với yêu cầu giải quyết vấn đề và đủ làm sáng tỏ vấn đề được đặt ra.
- Luận điểm là một hệ thống: có luận điểm chính và luận điểm phụ.
- Các luận điểm vừa có sự liên kết chặt chẽ vừa có sự phân biệt với nhau và được sắp xếp theo một trật tự hợp lí.
HS tự tìm ví dụ minh hoạ.
10. Văn nghị luận không phải chỉ cần đến yếu tố biểu cảm mà còn cần đến cả những yếu tố tự sự và miêu tả. Yếu tố tự sự là yếu tố dùng để trình bày một chuỗi các sự việc, sự kiện nối tiếp nhau, sự việc này nối tiếp sự việc kia để cuối cùng dẫn đến một kết thúc, thể hiện một ý nghĩa. Còn yếu tố miêu tả là yếu tố giúp người đọc, người nghe hình dung ra những đặc điểm, tính chất nổi bật của vật, việc, người hoặc cảnh,... làm cho chúng hiện lên trước mắt người đọc, người nghe với những đặc điểm như chúng vốn có.
Cùng với yếu tố biểu cảm, các yếu tố tự sự và miêu tả này giúp cho văn bản nghị luận trở nên cụ thể, dễ hiểu, đỡ khô khan và vì vậy có sức truyền cảm và sức thuyết phục hơn.
HS tự tìm ví dụ.
11. Văn bản tường trình là văn bản dùng để trình bày thiệt hại hay mức độ trách nhiệm của người tường trình trong các sự việc xảy ra hậu quả cần phải xem xét.
Văn bản thông báo là văn bản dùng để truyền đạt thông tin cụ thể của cơ quan, đoàn thể, người tổ chức để báo cho những người dưới quyền, thành viên đoàn thể, hoặc những ai quan tâm đến nội dung thông báo được biết để thực hiện hay tham gia.
Những điểm giống và khác nhau giữa văn bản thông báo và văn bản tường trình: Xem lại bài Luyện tập làm văn bản thông báo.