ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
1. Bố cục
1) Từ đầu đến “Mùa nóng ở đây”: toàn cảnh đảo Cô Tô sau cơn bão.
2) Tiếp theo đến “nhịp cánh”: miêu tả cảnh mặt trời lên trên biển.
3) Phần còn lại: sinh hoạt của những ngư dân quanh các giếng nước ngọt.
2. Vẻ đẹp trong sáng của đảo Cô Tô sau trận bão:
- Không gian: trong trẻo, sáng sủa.
- Thời gian: Sau một trận giông bão.
- Bầu trời trong sáng...
- Cây trên đảo thêm xanh mượt nước bể lại lam biếc đậm đà.
- Cát lại vàng ròn.
- Lưới càng thêm nặng mẻ.
→ Những từ ngữ rất gợi tả cho thấy màu trắng trong sáng, khung cảnh bao la, vẻ đẹp tươi ngời của đảo Cô Tô. Mở đầu bài kí ta bắt gặp sự sống trong dạng thể vừa rất quen vừa mới sinh nở, rất lạ.
3. Cảnh mặt trời mọc trên biển Cô Tô
- Chân trời, ngấn bể sạch như tấm kính lau hết mây hết bụi.
- Đoạn miêu tả kiểu mẫu mà người đọc không thể bỏ qua được một câu chính là hình tượng mặt trời: “Tròn trĩnh, phúc hậu [...], là là nhịp cánh”.
→ Bức tranh bình minh trên biển thật đẹp, thật rực rỡ, thật tráng lệ và dào dạt chất thơ.
- Tác giả đã sử dụng rất nhiều những hình ảnh so sánh bất ngờ.
Ví dụ: (Mặt trời) tròn trĩnh và phúc hậu như lòng đỏ một quả trứng thiên nhiên đầy đặn.
Người ta có thể nói “mặt trời đỏ bầm như mặt người say rượu”, “Chiều, mặt trời xa trông như giọt phẩm”. Phải có lòng yêu thiên nhiên như chàng thi sĩ say giai nhân mới thấy khuôn mặt Thúy Vân của mặt trời “tròn trĩnh, phúc hậu” rất dịu dàng, nữ tính và căng tràn sức sống. “Mặt trời như khuôn mặt tròn trĩnh, phúc hậu” đã là một so sánh. Nguyễn Tuân lại dùng cái hình tượng gợi cảm ấy để so sánh tiếp với “lòng đỏ một quả trứng” thật nhỏ bé gần gũi trong thực đơn một bữa ăn sáng giàu chất dinh dưỡng. Người đọc bất ngờ bởi đây là quả trứng khổng lồ “quả trứng thiên nhiên đầy đặn”. Mặt trời vừa giống người, vừa là một sản phẩm của thiên nhiên kì diệu. Mặt trời tròn trĩnh, phúc hậu thật hợp với lẽ quả trứng thiên nhiên đầy đặn. Khi nhìn ngoại giới với “cái nhìn ẩm thực” như vậy thì lẽ tất nhiên lòng đỏ quả trứng ấy phải đặt trên cái mâm bạc.
Và so sánh tiếp theo “y như một mâm lễ phẩm tiến ra từ bình minh để mừng cho sự trường thọ của tất cả những người chài lưới trên biển Đông”. Thiên nhiên đã ban tặng cho người lao động bình dị món ăn tinh thần, món ăn cổ tích.
4. Cảnh sinh hoạt và lao động của người dân trên đảo:
- Cái giếng nước ngọt... cái sinh hoạt của nó vui như một cái bến và đậm đà mát nhẹ hơn mọi cái chợ trong đất liền.
→ So sánh ngang bằng và không ngang bằng đã tạo nên một cảm nhận kì lạ. Giếng mà lại quan hệ tới Bến và chợ ở đất liền!
- Không biết bao nhiêu là người đến gánh và múc.
- Từng đoàn thuyền, lũ con lành.
- Hàng loạt các so sánh đã cho ta thấy cuộc sống thật bình yên, giản dị và hạnh phúc.
Đáng lưu ý là hình ảnh người anh hùng lao động Châu Hòa Mãn đi quẩy nước cùng mọi người, hòa lẫn vào không khí náo nức khẩn trương của một chuyến ra khơi. Hình ảnh đầy chất thơ về người mẹ trẻ địu con đã truyền cho độc giả hơi ấm nóng của sự sống, của tình yêu với con người.
LUYỆN TẬP
Tham khảo:
Câu hát căng buồm với gió khơi.
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời
Mặt trời đội biển nhô màu mới.
Mắt cá huy hoàng muôn dặm khơi.
(Huy Cận).