ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

1. Theo trình tự 3 phần ở SGK thì bài văn được bố cục.

(1) Từ đầu đến “Thuyền chuẩn bị vượt nhiều thác nước”.

(2) Tiếp đó đến “Thuyền vượt qua khỏi thác Cổ Cò”.

(3) Phần còn lại.

2. a) Cảnh dòng sông và hai bên bờ theo từng chặng đường của con thuyền:

a1) - Thuyền lướt bon bon về phía núi rừng.

- Đến ngã ba sông trải ra những bãi dâu tiếp làng xa tít.

- Những chiếc thuyền xuôi chầm chậm chở đầy đặc sản của rừng.

- Càng ngược vườn tược càng um tùm.

- Những chòm cổ thụ mãnh liệt đứng trầm ngâm.

- Núi cao đột ngột hiện ra chắn ngang.

a2) – Nước từ trên cao phóng giữa hai vách đá dựng đứng chảy đứt đuôi rắn.

- Thuyền vùng vằng cứ trụt xuống trồi lên, quay đầu chạy về.

- Thuyền cố lấn lên.

- Thuyền vượt khỏi thác.

a3) - Dòng sông cứ chạy quanh co, dọc những núi cao sừng sững.

- Dọc sườn núi những cây to mọc giữa những bụi lúp xúp trông xa như những cụ già vung tay hô đám con cháu tiến về phía trước.

- Qua nhiều lớp núi, đồng ruộng mở ra.

b) Cũng như bài “Sông nước Cà Mau”, người miêu tả ở trên thuyền để quan sát cảnh vật. Con thuyền di động tới đâu thì cảnh vật sẽ được nhìn và miêu tả đến đó. Vị trí quan sát này rất thích hợp vì nó động chứ không tĩnh lại.

3. Cảnh con thuyền vượt thác:

a) - Thác rất dữ dội “Nước từ trên cao phóng giữa hai vách đá dựng đứng chảy đứt đuôi rắn”.

- Cả ba con sào bằng tre đầu bịt sắt đã sẵn sàng.

- Chiếc sào dượng Hương Thư bị cong lại. Nước bị cản văng bọt tứ tung, thuyền vùng vằng cứ chực trụt xuống, quay đầu...

- Thuyền cố lấn lên rồi vượt qua được thác Cổ Cò.

b) Nhân vật dượng Hương Thư được miêu tả:

- Ngoại hình:

+ như pho tượng đồng đúc.

+ các bắp thịt cuồn cuộn.

+ Hai hàm răng cắn chặt

+ quai hàm bạnh ra.

- Hành động:

+ Đánh trần đứng sau lái, co người phóng sào xuống dòng sông.

+ Ghì chặt lấy sào, lấy thế trụ lại giúp hai chiếc sào kia phóng xuống.

+ Thả sào, rút sào, rập ràng nhanh như cắt.

- Đánh giá chung:

+ Là hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ.

+ Khi vượt thác dượng Hương Thư mạnh mẽ, oai phong, hùng dũng không giống như ở nhà nói năng nhỏ nhẹ, tính nết nhu mì, ai gọi cũng vâng vâng dạ dạ.

c) – Một số so sánh đã được dùng:

+ Núi cao như đột ngột hiện ra (vật với người).

+ Nhanh như cắt (trừu tượng với cụ thể).

+ Những cây to (...) nom xa như những cụ già vung tay (vật với người).

- Hình ảnh dượng Hương Thư giống như “hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh” cho thấy tư thế anh hùng của người lao động trên thác nước hung hiểm của Trường Sơn hùng vĩ. Con người rất xứng tầm với thiên nhiên dữ dội.

- Hai hình ảnh:

+ Đoạn đầu: “Dọc sông, những chòm cổ thụ dáng mãnh liệt đứng trầm ngâm lặng nhìn xuống nước”.

+ Đoạn cuối: “Dọc sườn núi, những cây to mọc giữa những bụi lúp xúp nom xa như những cụ già vung tay hô đám con cháu tiến về phía trước”.

• Đoạn đầu, hình ảnh cây cổ thụ dễ liên hệ tới hình tượng dượng Hương Thư chuẩn bị vượt thác.

• Đoạn sau, hình ảnh cây to dễ liên tưởng tới “Chú Hai vứt sào, ngồi thở không ra hơi”.

• Cả hai hình ảnh đều muốn nói rằng nơi sông núi, đất nước quê hương đầy hùng vĩ hiểm trở, các thế hệ người Việt Nam đều thể hiện bản lĩnh vững vàng để sống trên mảnh đất của mình.

5. Qua bài văn, em cảm nhận:

- Thiên nhiên Việt Nam đẹp một cách dữ dội, mãnh liệt.

- Con người lao động Việt Nam như là hiệp sĩ anh hùng chiến đấu hằng ngày để có miếng ăn tấm áo.

LUYỆN TẬP

Cảnh sông nước ở hai bài đều hùng vĩ, nên thơ nhưng nó là hai miền rất khác nhau:

• Miền cực Nam của Tổ quốc nên có kênh rạch chằng chịt, có các tầng rừng đước, có phố thị trên sông.

• Miền Trung ở dãy Trường Sơn và cái thác nước phải vượt qua thật dữ dội.