a) Tìm hiểu tính chuẩn xác trong văn bản thuyết minh
Câu (a): HS đối chiếu với mục lục sách Ngữ văn 10 để thấy được những điểm chưa chuẩn xác trong các câu văn đã nêu trong bài tập. Đó là:
+ Chương trình Ngữ văn 10 không phải chỉ có văn học dân gian.
+ Chương trình Ngữ văn 10 về văn học dân gian không phải chỉ có ca dao tục ngữ.
+ Chương trình Ngữ văn 10 không có câu đố.
Câu (b): Câu nêu ra trong SGK chưa chuẩn xác vì không phù hợp với ý nghĩa thực của những từ “thiên cổ hùng văn”. “Thiên cổ hùng văn” là “áng hùng văn của nghìn đời” chứ không phải là áng văn hùng văn viết trước đây một nghìn năm.
Câu (c): Văn bản dẫn trong bài tập không thể dùng để thuyết minh về nhà thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm vì nội dung của nó không nói đến Nguyễn Bỉnh Khiêm với tư cách nhà thơ.
b) Tìm hiểu tính hấp dẫn của văn bản thuyết minh
Về văn bản 1.
“Nếu bị tước đi môi trường kích thích, bộ não của đứa trẻ sẽ phải chịu đựng kìm hãm” là một luận điểm khái quát. Tác giả đã đưa ra hàng loạt những chi tiết cụ thể về bộ não của đứa trẻ ít được chơi đùa, ít được tiếp xúc và bộ não của con chuột bị nhốt trong hộp rỗng,... để làm sáng tỏ luận điểm. Luận điểm khái quát đã trở nên cụ thể, dễ hiểu. Sự thuyết minh vì thế hấp dẫn, sinh động.
Về văn bản 2.
Việc biết sự tích vua Lê trả kiếm cho rùa thần tạo thích thú cho ta khi đứng trước Hồ Gươm. Ta không chỉ thấy phong cảnh Hồ Gươm hôm nay mà còn hiểu sâu về lịch sử, về văn hóa, về đời sống tâm linh của dân tộc. Chính vì thế khi tham quan một thắng cảnh, một di tích nào, ta cũng muốn biết những sự tích, những truyền thuyết liên quan đến thắng cảnh, di tích đó. Bài thuyết minh Hồ Ba Bể trở nên hấp dẫn hơn khi tác giả nói đến những sự tích, những truyền thuyết giúp ta như trở về một thuở xa xưa thần tiên, kì ảo. Ngắm phong cảnh với những cảm xúc như thế, tâm hồn ta sẽ giàu có hơn, sâu sắc hơn.
* Tổng kết:
Chất lượng của văn bản thuyết minh phụ thuộc vào tính chuẩn xác, nhưng văn bản thuyết minh phải hấp dẫn mới đưa được văn bản đến với người đọc. Đọc và học phần Ghi nhớ.
GỢI Ý GIẢI BÀI TẬP
Đoạn văn thuyết minh của Vũ Bằng sinh động, hấp dẫn vì:
- Sử dụng linh hoạt các kiểu câu: câu đơn, câu ghép, câu nghi vấn, cầu cảm thán, câu khẳng định.
- Dùng những từ ngữ giàu hình tượng, giàu liên tưởng:
+ Bó hành hoa xanh như lá mạ.
- Bộc lộ nhiều cảm xúc:
+ Trông mà thèm quá!
+ Có ai lại đừng vào ăn cho được.