Câu 1: Bài Bánh trôi nước thuộc thể thơ gì? Vì sao?

Bài Bánh trôi nước thuộc thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật, gồm có bốn câu, mỗi câu bảy chữ, hiệp vẫn ở chữ cuối câu 1, câu 2 và câu 4: tròn, non, son.

Câu 2: Nghĩa thứ nhất của bài thơ thuộc về nội dung miêu tả bánh trôi nước khi đã được luộc chín. Nghĩa thứ hai thuộc về nội dung phản ánh vẻ đẹp, phẩm chất và thân phận của người phụ nữ trong xã hội cũ. Từ sự gợi ý trên, em hãy trả lời các câu hỏi sau:

a) Với nghĩa thứ nhất, bánh trôi nước đã được miêu tả như thế nào? Chú ý các từ ngữ: trắng, tròn, chìm, nổi, rắn nát, lòng son.

Với nghĩa thứ nhất, bánh trôi nước được miêu tả là một thứ bánh làm bằng bột nếp, màu trắng, nặn thành hình tròn, trong có nhân bằng đường thẻ màu nâu vàng. Nếu nhào bột nhão quá thì bánh nát, ít nước quá thì bánh rắn. Luộc trong nước sôi, lúc chưa chín thì bánh chìm ở dưới, lúc chín thì bánh nổi lên trên.

b) Với nghĩa thứ hai, vẻ đẹp, phẩm chất cao quý và thân phận chìm nổi của người phụ nữ được gợi lên như thế nào? Chú ý các cụm từ: vừa trắng lại vừa tròn, bảy nổi ba chìm, rắn nát mặc dầu, giữ tấm lòng son.

- Hình thể: trắng trẻo, đầy đặn, vẻ đẹp hoàn hảo.

- Phẩm chất: có tấm lòng son sắt, thuỷ chung.

- Thân phận: bị chi phối, phụ thuộc, chìm nổi bấp bênh giữa cuộc đời.

Qua hình ảnh chiếc bánh trôi nước, Hồ Xuân Hương muốn nói đến người phụ nữ và thân phận của họ dưới chế độ phong kiến.

Cũng giống như chiếc bánh trôi nước bao lần chìm nổi, người phụ nữ phải chịu số phận bảy nổi ba chìm trong xã hội trọng nam khinh nữ. Không được làm chủ số phận của mình, người phụ nữ nào có khác chi chiếc bánh trôi: Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn. Nhưng điều đáng nói ở đây lại là chuyện tấm lòng son. Hồ Xuân Hương muốn khẳng định rằng dù có bị chà đạp, vùi dập, dù cuộc đời có ba chìm bảy nổi đến đâu chăng nữa thì người phụ nữ vẫn giữ nguyên vẹn phẩm giá cao quý của mình. Bài thơ như một lời thách thức ngấm ngầm mà quyết liệt đối với xã hội phong kiến bất công. Đó cũng là sự đòi hỏi quyền được trân trọng, quyền được hưởng hạnh phúc của người phụ nữ.

c) Trong hai nghĩa, nghĩa nào quyết định giá trị bài thơ? Tại sao?

Trong hai nghĩa, nghĩa thứ hai quyết định giá trị bài thơ vì đó là mục đích sáng tác của nữ sĩ Hồ Xuân Hương.

Câu 3: Hãy ghi lại Những câu hát than thân đã học ở bài 4 (kể cả phần Đọc thêm) bắt đầu bằng hai từ Thân em. Từ đó, tìm mối liên quan trọng cảm xúc giữa bài thơ Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương với các câu hát than thân thuộc ca dao, dân ca.

- Thân em như trái bần trôi,

Gió dập sóng dồi biết tấp vào đâu.

- Thân em như hạt mưa sa

Hạt vào đài các, hạt ra ruộng cày.

* Mối liên hệ cảm xúc:

Đó là mối liên hệ gắn bó, tiếp nối trong nguồn cảm xúc nhân đạo đối với phụ nữ; đồng thời là niềm thông cảm, mong muốn người phụ nữ được đổi đời, được hưởng hạnh phúc của Hồ Xuân Hương nói riêng và của các nhà thơ bình dân nói chung.