Câu 1: Đọc kĩ văn bản để nắm được: Truyện viết về ai, về việc gì? Ai là nhân vật chính trong truyện?

+ Truyện viết về cuộc chia tay của hai anh em ruột là Thành và Thuỷ sau khi cha mẹ li hôn, gia đình tan vỡ.

+ Nội dung vấn đề đặt ra trong truyện khá phong phú, thể hiện ở ba ý sau:

- Phê phán những bậc cha mẹ thiếu trách nhiệm đối với con cái.

- Ca ngợi tình cảm nhân hậu, trong sáng, vị tha của hai đứa con.

- Miêu tả và thể hiện nỗi đau xót, tủi hờn của những em bé chẳng may rơi vào hoàn cảnh bất hạnh.

+ Nhân vật chính trong truyện là hai anh em Thành và Thuỷ, bởi vì mọi sự việc của câu chuyện đều có sự tham gia của cả hai.

Câu 2: Hãy suy nghĩ và thảo luận với bạn trong nhóm về mấy điểm sau:

a) Câu chuyện được kể theo ngôi thứ mấy? Việc lựa chọn ngôi kể này có tác dụng gì?

b) Tên truyện có liên quan đến ý nghĩa của truyện không? (Búp bê có chia tay không, vì sao chúng phải chia tay, búp bê có lỗi gì mà phải chia tay?)

a. Truyện được kể theo ngôi thứ nhất (người kể xưng “tôi”) chính là Thành, cùng phải chịu nỗi đau chia li như em gái mình. Việc lựa chọn ngôi kể này tạo điều kiện để nhân vật bộc lộ tâm trạng một cách tự nhiên, do đó mà tính chân thực và sức thuyết phục của truyện cũng cao hơn.

b. Tên truyện là Cuộc chia tay của những con búp bê nhưng thực chất là cuộc chia tay của hai anh em. Búp bê là thứ đồ chơi thường gọi lên thế giới trẻ thơ hồn nhiên, trong sáng. Những con búp bê trong truyện cũng như hai anh em Thành - Thuỷ rất trong sáng, vô tư. Do lỗi lầm của người lớn mà các em phải chia tay và vì thế mà búp bê cũng phải chia tay.

Tác giả mượn chuyện chia tay của những con búp bê để nói về việc hai anh em ruột còn là hai đứa trẻ phải chia tay nhau để nhấn mạnh nỗi xót xa và sự vô lí của cuộc chia li đau lòng này. Tên truyện đã gợi ra một tình huống không bình thường buộc người đọc phải chú ý theo dõi; đồng thời cũng thể hiện được ý đồ của tác giả.

Câu 3: Hãy tìm các chi tiết trong truyện để thấy hai anh em Thành, Thuỷ rất mực gần gũi, thương yêu, chia sẻ và luôn quan tâm đến nhau.

+ Các chi tiết trong cuộc sống của hai anh em trước khi chia tay:

- Bé Thuỷ mang kim ra tận sân vận động vá áo cho anh.

- Thành giúp em học tập, chiều nào cũng đón em đi học về. Hai anh em thân mật dắt tay nhau, vừa đi vừa trò chuyện,...

+ Khi phải chia tay, hai anh em càng tỏ ra thương yêu và quan tâm đến nhau hơn:

- Thành nhường hết đồ chơi cho em.

- Thuỷ lo lấy ai gác đêm cho anh nên nhường lại cho anh con búp bê Vệ Sĩ. Khi chia tay, Thuỷ còn dặn anh bao giờ áo rách thì tìm về chỗ em, em vá cho,...

Câu 4: Lời nói và hành động của Thuỷ khi thấy anh chia hai con búp bê Vệ Sĩ và Em Nhỏ ra hai bên có gì mâu thuẫn? Theo em, có cách nào để giải quyết được mâu thuẫn ấy không? Kết thúc truyện, Thuỷ đã lựa chọn cách giải quyết như thế nào? Chi tiết này gợi lên trong em những suy nghĩ và tình cảm gì?

- Khi Thành lấy hai con búp bê từ trong tủ đặt sang hai phía thì Thuỷ bỗng tru tréo giận dữ: “Sao anh ác thế!”

- Tác giả đã phát hiện ra mâu thuẫn trong hành động và lời nói của bé Thuỷ. Một mặt, Thuỷ không muốn anh chia rẽ hai con búp bê, nhưng mặt khác, em lại rất thương anh, sợ đêm đêm không có con Vệ sĩ canh giấc ngủ cho anh.

- Để giải quyết mâu thuẫn này, chỉ có cách là bố mẹ đoàn tụ thì hai anh em Thành và Thuỷ sẽ không phải chia tay. Nhưng điều ấy không thực hiện được. Vì vậy, ở cuối truyện, Thuỷ đã nghĩ ra cách giải quyết là để con Em Nhỏ ở lại cùng con Vệ sĩ, như thế chúng sẽ không bao giờ phải xa nhau. Hình ảnh ấy mang ý nghĩa tượng trưng rất sâu sắc. Đó là tình anh em ruột thịt không gì có thể chia cắt nổi.

- Thành và Thuỷ không thể chia đôi số búp bê, bởi vì:

Hình ảnh búp bê gắn liền với khung cảnh gia đình sum họp đầm ấm, với những kỉ niệm êm đềm của tuổi thơ, của tình anh em thân thiết, gắn bó.

Búp bê không thể xa nhau mà con người lại phải xa nhau. Đó là chi tiết xúc động, khiến người đọc càng thương xót Thuỷ, bởi em còn nhỏ mà đã biết thương anh, muốn anh luôn có con Vệ Sĩ gác cho giấc ngủ đêm đêm. Bé Thuỷ còn thương cả những con búp bê, chấp nhận mình chịu thiệt thòi chứ không để búp bê phải chia tay. Tấm lòng bé Thuỷ càng vị tha, nhân ái bao nhiêu thì nỗi xót xa càng như cứa vào lòng người đọc bấy nhiêu. Bé Thuỷ không muốn cho búp bê phải xa nhau thì tại sao người lớn lại bắt anh em ruột thịt phải xa nhau? Chi tiết này khẳng định rằng sự chia tay của hai em nhỏ là rất vô lí, không nên có.

Câu 5: Chi tiết nào trong cuộc chia tay của Thuỷ với lớp học làm cho cô giáo bàng hoàng và chi tiết nào khiến em cảm động nhất? Vì sao?

Cuộc chia tay của Thuỷ với lớp học được kể lại bằng nhiều chi tiết xúc động:

- Chi tiết cô giáo bàng hoàng ôm chặt lấy Thuỷ và nói: Cô biết rồi, cô thương em lắm!; còn các bạn cùng lớp thì sững sờ, khóc thút thít... thể hiện sự đồng cảm và xót thương của cô giáo và các bạn dành cho Thuỷ.

- Chi tiết bất ngờ khiến em cảm động nhất là chi tiết Thuỷ nói với cô giáo rằng Thuỷ sẽ không được đi học nữa vì nhà bà ngoại xà trường quá và mẹ bảo sẽ sắm cho em một thúng hoa quả để ra chợ ngồi bán. Một em bé mà không được đi học là điều thiệt thòi, đáng buồn không chỉ cho riêng em mà cho tất cả chúng ta. Chính vì vậy mà khi nghe tin ấy, cô Tâm đã ngạc nhiên thốt lên: Trời ơi! rồi tái mặt và nước mắt giàn giụa. Các bạn cũng khóc mỗi lúc một to hơn. Đây cũng là chi tiết khiến người đọc đồng cảm sâu sắc với nỗi bất hạnh của Thuỷ.

Câu 6: Em hãy giải thích vì sao khi dắt Thuỷ ra khỏi trường, tâm trạng của Thành lại “kinh ngạc thấy mọi người vẫn đi lại bình thường và nắng vẫn vàng ươm trùm lên cảnh vật”.

Thành thấy kinh ngạc là vì trong khi mọi việc đều diễn ra rất bình thường, cảnh vật vẫn rất đẹp, cuộc đời vẫn bình yên,... ấy thế mà hai anh em lại phải chịu đựng sự mất mát và đổ vỡ quá lớn. Nói cách khác, Thành ngạc nhiên vì trong lòng mình đang nổi dông, nổi bão bởi sắp phải chia tay với đứa em gái nhỏ. Thành cảm thấy cả trời đất như sụp đổ; thế mà mọi thứ xung quanh vẫn ở trạng thái bình thường. Đây là diễn biến tâm lí được tác giả miêu tả rất chính xác, làm tăng thêm nỗi buồn sâu thẳm và trạng thái thất vọng, bơ vơ của nhân vật trong truyện.

Câu 7: Qua câu chuyện này, theo em, tác giả muốn nhắn gửi đến mọi người điều gì?

Cuộc chia tay đau đớn và cảm động của hai em bé trong truyện khiến người đọc thấm thía rằng: Tổ ấm gia đình là vô cùng quý giá. Tình cảm anh em ruột thịt sẽ mãi mãi trong sáng, thắm thiết. Mọi người hãy cố gắng bảo vệ và gìn giữ tổ ấm gia đình hạnh phúc.