BÀI LÀM

Hịch có kết cấu chặt chẽ, có lí lẽ sắc bén, có dẫn chứng tiêu biểu và thuyết phục. Hịch tác động vào lí trí, khích lệ tinh thần, tình cảm của người nghe bằng những câu văn biền ngẫu nhiều tầng bậc ý tứ xen chồng ào ạt. Những bài hịch tiêu biểu như Hịch tướng sĩ, thì lập luận không chỉ chặt chẽ và sắc bén mà nó còn rất giàu hình tượng và cảm xúc. Do đó nó có sức thuyết phục rất cao.

Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn đặc biệt sắc sảo trong lời văn và hiệu quả ở giọng điệu. Tác giả mở đầu tác phẩm không hề rào đón mà trực tiếp nêu cao khí tiết của các anh hùng trong lịch sử. Đặt vấn đề theo cách này, Hưng Đạo Vương đã ngay lập tức khơi đúng vào cái mạch truyền thống của “con nhà võ tướng” - đó là cái thể diện và sự xả thân. Lời lẽ sắc sảo hùng hồn khiến binh lính đều phải tự nhìn lại chính mình, xem mình đã làm được gì cho dân cho nước. Trong khi trình bày luận điểm, chúng ta dễ dàng nhận thấy, Trần Quốc Tuấn luôn gắn quyền lợi và nghĩa vụ của mình với dân với nước, đặt ngang hàng quyền lợi của mình với muôn ngàn tướng sĩ. Binh lính vì thế mà vừa tin tưởng, vừa nể phục vị đại tướng quân. Và như vậy cũng có nghĩa là tướng sĩ trên dưới một lòng.

Sự khéo léo của Trần Quốc Tuấn trong lập luận còn nằm ở chỗ tác giả xen kẽ hài hòa giữa phê phán và khích lệ, kiểm điểm với động viên. Điều cốt yếu nhất mà đại vương đã làm được đó là khơi vào nỗi nhục của bản thân và quốc thể, từ đó mà thắp lên sự căm hờn trong mỗi người: “Chẳng những gia quyến của ta bị tan mà vợ con các ngươi cũng khốn, chẳng những tổ tông ta bị giày xéo, mà phần mộ cha mẹ các người cũng bị quật lên”. Câu văn khơi gợi vô cùng bởi chẳng ai là không căm uất, không muốn đứng lên tiêu diệt những kẻ dã tâm giày xéo, chà đạp dã man lên quê hương, đất nước, gia đình mình.

Lời hịch của Trần Quốc Tuấn cứ thế thắt mở lôi cuốn quân sĩ vào cuộc chiến. Cứ thế tạo cho họ một tâm thế, một khí thế sục sôi sẵn sàng tuân theo thượng lệnh mà ra trận.

Tuy nhiên sự thuyết phục của Hịch tướng sĩ còn ở giọng điệu hùng hồn, ở những hình ảnh và những câu văn giàu cảm xúc. Thử hỏi có ai không thấy nhục khi “ngó thấy sứ giả đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn lưỡi cú diều mà sỉ mắng triều đình, đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ...”. Câu văn rất giàu hình ảnh và cảm xúc, lối ví von hình tượng dậy lên lòng tự ái, tự tôn dân tộc trong lòng mỗi con người.

Hoặc có lúc viết về mình, câu văn của đại vương cũng rất giàu hình ảnh và đầy tâm sự. “Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối, ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa...”.

Một câu văn mà xen chồng liên tiếp nhiều vị ngữ. Tất cả đều vừa giàu hình ảnh lại vừa tràn đầy cảm xúc. Nó hừng hực sôi trào và căm giận xiết bao!

Hịch tướng sĩ còn rất nhiều câu văn giàu hình ảnh. Nó cuộn lên có lúc như dòng thác. Hơi văn như hơi thở mạnh hừng hực khí thế khiến người đọc liên tục bị cuốn theo và rồi bị thuyết phục không biết tự lúc nào.

Có thể nói, Hịch tướng sĩ là một tác phẩm chính luận mẫu mực. Lời văn đơn giản nhưng sắc bén, đặc biệt nó có khả năng tác động rất cao. Chính vì thế mà không có gì quá đáng khi có người nhận xét: đọc Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn, người ta thấy bứt rứt vô cùng, lúc nào cũng chỉ muốn hành động, hành động và hành động.