PHÂN TÍCH ĐỀ
1. Kiểu bài: chứng minh
2. Nội dung: sự nghiệp và tác phẩm của Nguyễn Trãi là một bài ca yêu nước và tự hào dân tộc.
3. Tư liệu: cuộc đời và thơ văn của Nguyễn Trãi.
DÀN BÀI
I. Mở bài
- Giới thiệu Nguyễn Trãi - nhà chính trị, nhà quân sự, nhà ngoại giao, đặc biệt là một đại thi hào của dân tộc.
- Dẫn đến nhận định của Thủ tướng Phạm Văn Đồng.
II. Thân bài
1. Bài ca yêu nước là gì?
Lòng yêu nước cao đẹp như một bài ca.
2. Chứng minh
a) Sự nghiệp (cuộc đời):
- Thù nhà nợ nước, căm thù giặc sâu sắc.
- Bị giam lỏng ở Đông Quan: nghèo khổ, thiếu thốn nhưng giữ vững khí tiết.
- Theo giúp Bình Định Vương Lê Lợi, nếm mật nằm gai hi sinh chiến đấu mười năm gian khổ mới thắng lợi.
- Tuổi già vẫn gánh vác việc nước, một niềm ái quốc ưu dân canh cánh bên lòng vì ấm no, hạnh phúc của nhân dân.
b) Thơ văn:
- Căm thù lũ giặc hung tàn:
Ngẫm thù lớn há đội trời chung
Căm giặc nước thề không cùng sống.
Vì bọn chúng: Giết chóc để thị uy, coi mạng người như cỏ rác, bắt tù vợ con của dân ta, đào lăng tẩm của nước ta, cấm cá mắm để làm khổ dân ta... dân không đường sống, kẻ vô tội kêu trời, người trung nghĩa nghiến răng nguyện một chết để diệt thù...
- Đau xót băn khoăn trước nhục vong quốc do đó sẵn sàng hi sinh chiến đấu một mất một còn:
Đau lòng nhức óc chốc đà mười mấy năm trời, nếm mật nằm gai, há phải một hai sớm tối; quên ăn vì giận, sách lược thao suy xét đã tinh... Những trằn trọc trong cơn mộng mị, chỉ băn khoăn một nỗi đồ hồi...
- Một đời ái quốc ưu dân canh cánh:
Đọc sách thời thông đòi nghĩa sách
Chăn dân mạ nữa mất lòng dân
(Bảo kính cảnh giới)
- Lòng luôn ngời sáng một niềm tự hào dân tộc:
* Tự hào về lịch sử lâu đời hùng mạnh
Như nước Đại Việt ta từ trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Núi sông bờ cõi đã chia
Phong tục Bắc Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lí, Trần bao đời gây nền độc lập.
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên hùng cứ một phương
Tuy mạnh yếu từng lúc khác nhau
Song hào kiệt đời nào cũng có
(Bình Ngô đại cáo)
* Tự hào về sức mạnh chí khí hào hùng:
Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giật
Miền Trà Lân trúc chẻ tro bay...
...Gươm mài đá, đá núi cũng mòn
Voi uống nước, nước sông phải cạn.
Đánh một trận sạch không kình ngạc
Đánh hai trận tan tác chim muông.
(Bình Ngô đại cáo)
* Đề cao sức mạnh của lòng dân:
Làm lật thuyền mới biết sức dân như nước
(Đóng cửa biển)
III. Kết bài
- Khẳng định vấn đề đã chứng minh: “Sự nghiệp và tác phẩm của Nguyễn Trãi là một bài ca yêu nước và tự hào dân tộc”.
- Cuộc đời và văn thơ của nhà đại thi hào Nguyễn Trãi mãi mãi là gương sáng cho mọi thế hệ.