Sự hình thành và phát triển các vương quốc chính ở Đông Nam Á

Chương V. ĐÔNG NAM Á THỜI PHONG KIẾN

Bài 8. SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CÁC VƯƠNG QUỐC CHÍNH Ở ĐÔNG NAM Á

I. CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP CÓ SẴN TRONG SÁCH GIÁO KHOA

Câu hỏi: Điều kiện hình thành các vương quốc cổ Đông Nam Á là gì?

* Hướng dẫn trả lời:

- Điều kiện tự nhiên: chịu ảnh hưởng chủ yếu của gió mùa, tạo nên hai mùa tương đối rõ rệt: mùa khô lạnh mát và mùa mưa tương đối nóng và ẩm.

Điều kiện tự nhiên thuận lợi cho bước đi đầu tiên của con người: địa bàn sinh tụ nhỏ nhưng lại phong phú về nguồn thức ăn, đã tạo ra không gian thuận lợi cho cuộc sống con người thời cổ. Vì vậy, từ rất xa xưa con người đã có mặt tại khu vực này.

- Điều kiện kinh tế: Sự phát triển các ngành kinh tế là cơ sở cho sự ra đời hàng loạt quốc gia nhỏ ở Đông Nam Á. Nông nghiệp vẫn là ngành sản xuất chính, nhưng mỗi nước đã hình thành một số ngành thủ công truyền thống.

- Sự ra đời của các quốc gia cổ ở Đông Nam Á còn gắn liền với tác động về kinh tế của các thương nhân Ấn và ảnh hưởng của văn hoá Ấn Độ.

- Quá trình chuyển biến từ vượn thành người đã diễn ra ở Đông Nam Á:

+ Người tối cổ thời kì đồ đá cũ.

+ Người tinh khôn thời kì đá cũ hậu kì.

- Trong khoảng 10 thế kỉ đầu sau Công nguyên, hàng loạt quốc gia nhỏ ở Đông Nam Á được hình thành và phát triển.

Câu hỏi: Điều kiện tự nhiên của Đông Nam Á có những thuận lợi và khó khăn gì cho sự phát triển kinh tế và lịch sử của khu vực?

* Hướng dẫn trả lời:

- Thuận lợi:

+ Điều kiện tự nhiên: chịu ảnh hưởng chủ yếu của gió mùa, tạo nên hai mùa tương đối rõ rệt: mùa khô lạnh mát và mùa mưa tương đối nóng và ẩm.

+ Điều kiện tự nhiên thuận lợi cho bước đi đầu tiên của con người: địa bàn sinh tụ nhỏ nhưng lại phong phú về nguồn thức ăn, đã tạo ra không gian thuận lợi cho cuộc sống con người thời cổ. Vì vậy, từ rất xa xưa con người đã có mặt tại khu vực này.

- Khó khăn:

+ Đây là khu vực phân tán do nhiều đảo, bán đảo nhỏ, kinh tế không đồng đều.

+ Do địa bàn phân tán bởi nhiều đảo nhỏ nên mối quan hệ giữa các nước Đông Nam Á còn khó khăn, dễ gây ra xung đột và chiến tranh.

Câu hỏi: Sự phát triển thịnh đạt của các quốc gia phong kiến Đông Nam Á thế kỉ X - XVIII được biểu hiện như thế nào?

* Hướng dẫn trả lời:

Những biểu hiện của sự phát triển thịnh đạt:

+ Về kinh tế: Hình thành những vùng kinh tế quan trọng, có khả năng cung cấp một số lượng lớn lương thực, thực phẩm, các sản phẩm thủ công và những sản vật thiên nhiên.

+ Về văn hoá: Được hình thành gắn liền với quá trình xác lập các "quốc gia dân tộc”. Các dân tộc Đông Nam Á đã xây dựng được nền văn hoá riêng của mình và đóng góp vào kho tàng văn hoá loài người những giá trị tinh thần độc đáo.

Bài tập: Lập bảng tóm tắt các giai đoạn lịch sử lớn trong sự phát triển của khu vực Đông Nam Á đến giữa thế kỉ XIX.

* Hướng dẫn trả lời:

II. CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP KHÔNG CÓ TRONG SÁCH GIÁO KHOA

Câu hỏi: Quá trình xuất hiện các Vương quốc cổ ở Đông Nam Á diễn ra như thế nào?

* Hướng dẫn trả lời:

- Sự phát triển của trình độ sản xuất:

+ Sang giai đoạn hậu kì đá mới, ở Đông Nam Á có sự chuyển biến mạnh mẽ từ nông nghiệp trồng rau củ sang nông nghiệp trồng lúa nước, tử thuần dưỡng sang chăn nuôi gia súc, kết hợp với nghề làm đồ gốm và dệt.

+ Đồ đồng được sử dụng ở Đông Nam Á vào khoảng đầu thiên niên kỉ II TCN.

+ Vào khoảng thế kỉ tiếp giáp với Công nguyên, trên cơ sở phát triển của đồ đồng, đồ sắt bắt đầu được sử dụng rộng rãi ở Đông Nam Á, các tộc người Đông Nam Á bắt đầu đứng trước “ngưỡng cửa” của xã hội có giai cấp và Nhà nước.

- Ảnh hưởng của văn hoá Ấn Độ, Trung Quốc:

+ Sự ra đời của các quốc gia cổ Đông Nam Á còn gắn liền với việc tiếp thu ảnh hưởng của văn hoá Ấn Độ và Trung Quốc.

+ Đồng thời, giữa các tiểu quốc Đông Nam Á thường xuyên có mối quan hệ, trao đổi văn hoá với nhau.

- Sự hình thành các vương quốc cổ Đông Nam Á:

+ Thời gian: Từ khoảng đầu Công nguyên đến thế kỉ II, hàng loạt các quốc gia cổ Đông Nam Á hình thành.

+ Vương quốc Cham-pa, quốc gia Phù Nam, tiểu quốc Xích Thổ, Đva-ra-đa-ti, Ha-ri-bien-giay-a, Vương quốc Sri-kse-tra, vương quốc Kê-đa, Tam-bra-lin-ga, Tu-ma-sic.

+ Nổi bật nhất là Vương quốc Phù Nam, xuất hiện khoảng thế kỉ I và tồn tại đến cuối thế kỉ VI tới 13 đời vua, đã chinh phục nhiều nước ở Đông Nam Á.

Câu hỏi: Sự hình thành và bước đầu phát triển của các quốc gia phong kiến Đông Nam Á?

* Hướng dẫn trả lời:

- Từ thế kỉ VII đến thế kỉ X là thời kì hình thành các quốc gia phong kiến Đông Nam Á. Đây là giai đoạn các nước nhỏ hình thành theo địa vực tự nhiên hợp nhất lại theo tộc người.

- Thế kỉ X - XIII là thời kì xác lập và phát triển của quan hệ sản xuất phong kiến trong mỗi quốc gia Đông Nam Á.

Câu hỏi: Thời kì phát triển thịnh đạt của các quốc gia phong kiến Đông Nam Á được biểu hiện như thế nào?

* Hướng dẫn trả lời:

- Thế kỉ XIII, Mông Cổ xâm lược các nước Đông Nam Á. Bị dồn đẩy do cuộc tấn công của người Mông Cổ, một bộ phận người Thái đã di cư ồ ạt xuống phía Nam; họ lập ra một quốc gia nhỏ, đến đầu thế kỉ XIV mới thống nhất lại, lập vương quốc Thái. Sau đó, một nhóm người nói tiếng Thái khác di cư xuống vùng trung lưu sông Mê Công, gọi là người Lào Lùm, lập vương quốc Lạng Xạng giữa thế kỉ XIX.

- Sau khi chiến thắng quân Mông Cổ, một số quốc gia đã trải qua thời kì tích luỹ trước, bước vào thời kì phát triển thịnh đạt kéo dài tới đầu thế kỉ XVIII.

- Những biểu hiện của sự phát triển thịnh đạt:

+ Về kinh tế: Hình thành những vùng kinh tế quan trọng, có khả năng cung cấp một số lượng lớn lương thực, thực phẩm, các sản phẩm thủ công và những sản vật thiên nhiên.

+ Về văn hoá: Được hình thành gắn liền với quá trình xác lập các “quốc gia dân tộc”. Các dân tộc Đông Nam Á đã xây dựng được nền văn hoá riêng của mình và đóng góp vào kho tàng văn hoá loài người những giá trị tinh thần độc đáo.

Câu hỏi: Thời kì suy thoái của các quốc gia phong kiến Đông Nam Á được biểu hiện như thế nào?

* Hướng dẫn trả lời:

- Thời gian: Từ giữa thế kỉ XVIII đến giữa thế kỉ XIX.

- Nguyên nhân:

+ Nền kinh tế phong kiến trở nên lỗi thời, không còn tiếp tục phát triển để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của xã hội.

+ Chính quyền phong kiến chuyên chế không chăm lo đến sự phát triển kinh tế của đất nước, nhất là công tác thuỷ lợi, mà chỉ tiêu hao sức người, sức của vào các cuộc chiến tranh mở rộng lãnh thổ.

- Biểu hiện của suy thoái:

+ Chế độ phong kiến trở nên trì trệ và dần dần suy thoái.

+ Mâu thuẫn xã hội, chiến tranh và nội chiến giữa các quốc gia.

+ Sự đầu hàng dần dần trước sự xâm nhập của các nước thực dân phương Tây.

Câu hỏi: Chủ nghĩa thực dân phương Tây xâm nhập vào các nước Đông Nam Á như thế nào?

* Hướng dẫn trả lời:

- Năm 1511, Bồ Đào Nha chiếm Ma-lắc-ca - cửa ngõ vùng biển Đông Nam Á, mở đầu quá trình xâm lược của các nước thực dân vào khu vực này.

- Tiếp đó Tây Ban Nha, Hà Lan cũng lập những thương điếm của mình ở Gia-các-ta và vùng phụ cận. Thực dân Anh đánh chiếm Miến Điện rồi xâm lược vào Xiêm.

- Từ thế kỉ XVIII, Pháp dòm ngó, sau đó đến cuối thế kỉ XIX xâm lược ba nước Đông Dương. Phi-lip-pin bị Tây Ban Nha, sau đó là Mĩ xâm chiếm.

Câu hỏi: Hãy trình bày các giai đoạn hình thành các vương quốc cổ ở Đông Nam Á?

* Hướng dẫn trả lời:

+ Giai đoạn 1: (từ thế kỉ I đến thế kỉ VII), là thời kì hình thành những vương quốc nhỏ (khoảng 30 vương quốc), phân tán trên các địa bàn hẹp, sống riêng rẽ và nhiều khi diễn ra tranh chấp, xung đột nhau. Trong đó Vương quốc lớn nhất và giữ vai trò quan trọng nhất là Vương quốc Phù Nam.

+ Giai đoạn 2: (từ thế kỉ VII đến thế kỉ X), là thời kì hình thành và “tích luỹ" của các quốc gia “dân tộc” độc lập, làm đà cho sự phát triển cực thịnh vào giai đoạn sau.

Câu hỏi: Văn hoá Ấn Độ ảnh hưởng đến khu vực Đông Nam Á chủ yếu trên các lĩnh vực nào?

* Hướng dẫn trả lời:

Văn hoá Ấn Độ ảnh hưởng đến khu vực Đông Nam Á chủ yếu trên bốn lĩnh vực:

+ Chữ viết: từ chữ Phạn của Ấn Độ, các dân tộc Đông Nam Á dần dần sáng tạo ra chữ viết riêng của mình: chữ Chăm cổ vào thế kỉ IV, chữ Khơme cổ vào thế kỉ VII v.v...

+ Về văn học: văn học dân tộc các nước Đông Nam Á đều mô phỏng hoặc lấy tích từ các sử thi, truyện thần thoại Ấn Độ.

+ Về tôn giáo: Các dân tộc Đông Nam Á tiếp thu cả đạo Ấn và đạo Phật.

+ Về kiến trúc: mô phỏng kiến trúc Hin-đu và kiến trúc Phật giáo.

Bài tập: Các nước nào dưới đây đã từng xâm lược các nước ở Đông Nam Á?

1. Bồ Đào Nha.

2. Anh.

3. Pháp.

4. Tây Ban Nha.

5. Mĩ.

6. Hà Lan.

* Hướng dẫn trả lời: