Tây Âu thời hậu kì trung đại

Bài 11. TÂY ÂU THỜI HẬU KỲ TRUNG ĐẠI

I. CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP CÓ SẴN TRONG SÁCH GIÁO KHOA

Câu hỏi: Nguyên nhân và điều kiện của các cuộc phát kiến địa lí.

* Hướng dẫn trả lời:

a. Nguyên nhân:

- Vào thế kỉ XV, kinh tế hàng hoá ở châu Âu phát triển, nhu cầu của sản xuất xã hội, nhu cầu tiêu dùng của quý tộc phong kiến ngày càng tăng, đòi hỏi nhiều hơn về hàng hoá, nguyên liệu, vàng bạc, thị trường từ các nước phương Đông.

- Trong khi đó, việc buôn bán trực tiếp với các nước phương Đông lại bị ách tắc do con đường giao lưu thương mại qua Tây Á và Địa Trung Hải bị người Thổ Nhĩ Kì chiếm độc quyền. Do vậy, đã nảy sinh ra nhu cầu tìm kiếm con đường mới.

b. Những điều kiện:

- Khoa học - kĩ thuật có những bước tiến đáng kể: tiêu biểu về địa lí, về đại dương, sử dụng la bàn.

- Kĩ thuật đóng tàu có những bước tiến mới: tàu có bánh lái, có hệ thống buồm lớn, có sàn và boong để có thể đặt đại bác. Ca-ra-ven đã trở thành loại tàu vượt đại dương đầu tiên trong lịch sử thế giới.

Câu hỏi: Trình bày những cuộc phát kiến lớn về địa lí.

* Hướng dẫn trả lời:

- Năm 1492, C.Cô-lôm-bô cùng với đoàn thủy thủ 90 người trên ba chiếc tàu biển đã từ Tây Ban Nha đi về phía tây, ra Đại Tây Dương mênh mông. Ông đã đến đảo Cu-ba và một số đảo khác ở vùng biển Ăng-ti. Quay trở về Tây Ban Nha, Cô-lôm-bô được phong làm Phó vương Ấn Độ và nhận danh hiệu quý tộc. Chính Cô-lôm-bô là người phát hiện ra châu Mĩ, nhưng cho đến lúc chết, ông vẫn nhầm tưởng là Ấn Độ.

- Năm 1497, Va-xcô đơ Ga-ma chi huy một đoàn tàu gồm 4 chiếc với 160 thủy thủ đi tìm xứ sở huyền thoại ở phương Đông. Ông rời cảng Li-xbon ngày 8-7-1497, vòng quanh châu Phi đến Ca-li-cút trên bờ biển tây nam Ấn Độ vào tháng 5 - 1498, Khi trở về Li-xbon, nhân dân chào mừng ông như một người chiến thắng. Sau đó, Va-xcô đơ Ga-ma được phong làm Phó vương Ấn Độ.

- Năm 1519, đoàn tàu của Ma-gien-lan đi vòng quanh thế giới bằng đường biển. Đoàn tàu của ông đi vòng qua điểm cực Nam châu Mĩ, tiến vào đại dương mà ông gọi là Thái Bình Dương. Đến quần đảo Phi-líp-pin, trong một trận giao tranh với thổ dân, ông đã bị giết chết. Các thủy thủ của Ma-gien-lan tiếp tục lên đường, họ đã dạt vào hòn đảo hương liệu, quần đảo Ma-lác-ca, rồi trở về Ma-đrit (Tây Ban Nha), hoàn thành công việc khó khăn nhất thời đó.

Câu hỏi: Vì sao có sự xuất hiện của phong trào Văn hoá Phục hưng.

* Hướng dẫn trả lời:

- Bước vào thời hậu kì trung đại, bộ mặt Tây Âu có nhiều thay đổi:

+ Quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa hình thành ngay trong lòng xã hội phong kiến.

+ Những tiến bộ của khoa học - kĩ thuật giúp con người thoát khỏi tình trạng lạc hậu, nhận thức được bản chất của thế giới.

- Lúc đó, giai cấp tư sản đại diện cho một phương thức sản xuất tiên tiến muốn khôi phục lại tinh hoa văn hoá xán lạn của các quốc gia cổ đại Hi Lạp và Rô-ma, mặt khác cũng góp phần xây dựng nền văn hoá mới, đề cao giá trị con người, đòi quyền tự do cá nhân, coi trọng khoa học - kĩ thuật.

- Thời kì này cải cách tôn giáo diễn ra mãnh liệt để đấu tranh với hệ tư tưởng lỗi thời của Giáo hội và của giai cấp quý tộc phong kiến đang cản trở sự phát triển của xã hội.

- Cuộc đấu tranh sôi nổi của nông dân chống áp bức bóc lột của lãnh chúa phong kiến và tăng lữ đã làm hậu thuẫn cho giai cấp tư sản.

Tất cả các điều kiện đó dẫn đến sự ra đời và phát triển của phong trào văn hoá Phục hưng.

Câu hỏi: Nêu những hệ quả của những cuộc phát kiến lớn địa lí.

* Hướng dẫn trả lời:

- Phát kiến địa lí được coi như một “cuộc cách mạng thực sự” trong lĩnh vực giao thông và tri thức:

+ Giúp con người hình dung được hình ảnh chính xác về hành tinh, về bề rộng và hình thái Trái Đất. Nó giúp con người hiểu biết về con đường mới, vùng đất mới, dân tộc mới.

+ Phát kiến địa lí đã mở ra những đường giao thông buôn bán mới, tạo ra thị trường mới.

+ Nó chấm dứt thời kì cách biệt Đông - Tây, mở ra giai đoạn mới trong giao lưu quốc tế giữa các quốc gia và các nền văn minh, văn hoá khác nhau.

- Phát kiến địa lí đã đáp ứng được yêu cầu khách quan đặt ra cho nó. Nó góp phần đem lại cho các triều đình và thương nhân châu Âu những hàng hoá, nguyên liệu vô cùng quý giá, nhiều vàng bạc, châu báu thúc đẩy công thương nghiệp châu Âu phát triển.

- Phát kiến địa lí đã mở ra thời kì xâm chiếm, cướp bóc thuộc địa ở châu Phi, Mĩ La-tinh, châu Á, mở đầu cho sự ra đời của chủ nghĩa thực dân.

Câu hỏi: Hãy nêu tính chất của phong trào Văn hoá Phục hưng.

* Hướng dẫn trả lời:

+ Phê phán xã hội phong kiến và Giáo hội.

+ Đề cao giá trị con người.

+ Đòi tự do cá nhân.

+ Đề cao khoa học tự nhiên, xây dựng thế giới quan mới.

II. CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP KHÔNG CÓ TRONG SÁCH GIÁO KHOA

Bài tập: Lập bảng thống kê về các cuộc phát kiến lớn về địa lí theo yêu cầu sau:

- Thời gian.

- Tên cuộc phát kiến.

- Kết quả từng cuộc phát kiến địa lí.

* Hướng dẫn trả lời:

Bài tập: Vẽ sơ đồ về sự xuất hiện quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa ở Tây Âu?

* Hướng dẫn trả lời:

Bài tập: Hãy trình bày hậu quả của quá trình tích luỹ tư bản nguyên thuỷ theo bảng kê sau:

* Hướng dẫn trả lời:

Câu hỏi: Nêu những thành tựu của Văn hoá Phục hưng.

* Hướng dẫn trả lời:

- Thành tựu của nền văn hoá Phục hưng:

+ Khoa học - kĩ thuật có những bước tiến vượt bậc.

+ Văn học, nghệ thuật phát triển phong phú.

+ Các tài năng nở rộ:

• Ra-bơ-le vừa là nhà văn, vừa là nhà y học lớn.

• Đề-các-tơ không những là nhà toán học xuất sắc mà còn là nhà triết học lớn.

• Lê-ô-na-đa Vanh-xi là nhà học sĩ thiên tài, cũng là kĩ sư nổi tiếng.

• Sếch-xpia là nhà soạn kịch vĩ đại...

Câu hỏi: Ý nghĩa của phong trào Văn hoá Phục hưng.

* Hướng dẫn trả lời:

- Đã đánh bại hệ tư tưởng lỗi thời của phong kiến và Giáo hội Thiên Chúa.

- Đề cao những giá trị tốt đẹp cao quý của con người.

- Là bước tiến kì diệu trong lịch sử văn minh Tây Âu.

- Văn hoá Phục hưng là một “cuộc cách mạng tiến bộ vĩ đại”, mở đường cho sự phát triển cao hơn của văn hoá châu Âu và văn hoá của con người.

Bài tập: Điền sự kiện vào niên đại sau đây để chứng tỏ Văn hoá Phục hưng ra đời và phát triển mạnh mẽ ở Tây Âu.

* Hướng dẫn trả lời:

* Hướng dẫn trả lời: