Sự hình thành và phát triển của phong trào công nhân

Chương III. PHONG TRÀO CÔNG NHÂN (Từ đầu thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX)

Bài 36. SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA PHONG TRÀO CÔNG NHÂN

I. CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP CÓ SẴN TRONG SÁCH GIÁO KHOA

Câu hỏi: Công nhân làm việc và sinh hoạt trong hoàn cảnh như thế nào?

* Hướng dẫn trả lời:

- Do hệ quả của cách mạng công nghiệp, giai cấp vô sản ra đời từ nửa cuối thế kỉ XVIII, trước tiên ở Anh, đến giữa thế kỉ XIX dần hình thành và lớn mạnh trên phạm vi thế giới.

- Trong các công xưởng tư bản, công nhân phải làm việc hết sức vất vả nhưng chỉ được nhận đồng lương chết đói.

Ví dụ: Ở nước Anh, mỗi ngày công nhân trong các xưởng dệt (kể cả phụ nữ và trẻ em) phải lao động 14 - 15 giờ, thậm chí có nơi 16-18 giờ. Điều kiện làm việc rất tồi tệ bởi môi trường luôn ẩm thấp, nóng nực, bụi bông phủ đầy những căn phòng chật hẹp.

Thêm vào đó, việc sử dụng máy móc làm cho nhiều công nhân luôn phải sống trong cảnh đe doạ bị mất việc làm. Đó là những lí do thúc đẩy giai cấp vô sản đấu tranh chống giai cấp tư sản.

Bài tập: Những cuộc đấu tranh của công nhân Anh, Pháp, Đức hồi nửa đầu thế kỉ XIX phản ánh điều gì?

* Hướng dẫn trả lời:

- Những cuộc đấu tranh trên của giai cấp công nhân Anh, Pháp, Đức đều thất bại vì thiếu sự lãnh đạo đúng đắn và chưa có đường lối chính trị rõ ràng, song đã đánh dấu sự trưởng thành của công nhân, tạo điều kiện quan trọng cho sự ra đời của lí luận khoa học sau này.

- Nó phản ánh ý thức đấu tranh giai cấp ngày càng nâng cao.

Câu hỏi: Hãy cho biết nội dung tư tưởng của chủ nghĩa xã hội không tưởng.

* Hướng dẫn trả lời:

- Tình cảnh khổ cực của những người lao động đã tác động vào ý thức, tư tưởng của một số người tiến bộ trong hàng ngũ tư sản. Họ nhận thức được những mặt hạn chế của xã hội tư bản, mong muốn xây dựng một chế độ xã hội tốt đẹp hơn, không có tư hữu, không có bóc lột. Tư tưởng đó là nội dung của chủ nghĩa xã hội không tưởng mà đại biểu xuất sắc là Xanh Xi-mông, Sác-lơ Phu-ri-ê ở Pháp và Rô-be Ô-oen ở Anh.

- Xanh Xi-mông kịch liệt phê phán chế độ áp bức bóc lột, kêu gọi xây dựng một xã hội công bằng, trong đó mọi người được thỏa mãn về vật chất và tinh thần.

- S.Phu-ri-ê phê phán xã hội tư bản một cách sâu sắc, đề ra kế hoạch cải tạo xã hội bằng việc lập ra những đơn vị lao động, trong đó mọi người lao động theo kế hoạch, có thời gian nghỉ ngơi.

- R.Ô-oen tổ chức một số công xưởng kiểu mẫu ở Anh, ở Mĩ, trong đó công nhân chỉ làm việc 10 giờ rưỡi một ngày, được trả lương cao và được hưởng phúc lợi tập thể. Ông cũng chủ trương đi đến chủ nghĩa xã hội bằng cách tuyên truyền, thuyết phục và nêu gương.

- Công lao của các nhà chủ nghĩa xã hội không tưởng là phê phán sâu sắc xã hội tư bản, có ý thức bảo vệ quyền lợi của giai cấp công nhân, dự đoán thiên tài về xã hội tương lai. Nhưng họ không phát hiện được những quy luật phát triển của chế độ tư bản và cũng không nhìn thấy lực lượng xã hội có khả năng xây dựng xã hội mới là giai cấp công nhân.

Câu hỏi: Qua những cuộc khởi nghĩa của công nhân ở Anh, Pháp, Đức vào nửa đầu thế kỉ XIX, hãy nêu những ưu điểm và hạn chế của công nhân thời đó.

* Hướng dẫn trả lời:

- Ưu điểm:

+ Thể hiện được ý thức đấu tranh chống áp bức bóc lột của giai cấp công nhận.

+ Đánh dấu sự trưởng thành của giai cấp công nhân: từ đấu tranh kinh tế dần dần chuyển sang đấu tranh chính trị.

+ Tạo điều kiện quan trọng cho sự ra đời của lí luận khoa học sau này.

- Hạn chế:

+ Tất cả các cuộc đấu tranh cuối cùng bị thất bại vì thiếu sự lãnh đạo đúng đắn và chưa có đương lối chính trị rõ ràng.

+ Vẫn còn nặng về đấu tranh kinh tế, đòi quyền lợi trước mắt.

Câu hỏi: Hãy cho biết những mặt tích cực và hạn chế của học thuyết xã hội chủ nghĩa không tưởng.

* Hướng dẫn trả lời:

- Tích cực:

+ Nhận thức được những mặt hạn chế của xã hội tư bản, mong muốn xây dựng một chế độ xã hội tốt đẹp hơn.

+ Phê phán sâu sắc xã hội tư bản, có ý thức bảo vệ cho quyền lợi cho giai cấp công nhân, dự đoán thiên tài về một xã hội tương lai.

- Hạn chế:

+ Không phát hiện được những quy luật phát triển của chế độ tư bản.

+ Không nhìn thấy lực lượng có khả năng xây dựng xã hội mới là giai cấp công nhân.

II. CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP KHÔNG CÓ TRONG SÁCH GIÁO KHOA

Bài tập: Lập niên biểu về các cuộc đấu tranh của công nhân Pháp, Anh, Đức cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX.

* Hướng dẫn trả lời:

Bài tập: Lập bảng tóm tắt về các quan điểm và chủ trương của các nhà xã hội không tưởng.

* Hướng dẫn trả lời: