I. DÀN Ý

1. Mở bài:

- Trong xã hội phong kiến xưa kia, cuộc đời của người phụ nữ là một chuỗi bi kịch kéo dài.

- Họ chỉ biết gửi gắm tâm sự vào những câu ca dao và những lời ru chứa chan nước mắt.

- Câu ca dao: Thân em như trái bần trôi... nằm trong mảng đề tài than thân trách phận.

2. Thân bài:

* Hình ảnh so sánh đặc biệt ở chỗ:

- Trái bần: thứ trái cây dại thường mọc ở ven sông, ven kênh rạch vùng đồng bằng Nam Bộ. Trái rụng thường trôi bập bềnh theo sóng nước. Ví: Thân em như trái bần trôi là thấm thía đến tận cùng nỗi khổ thân phận nghèo hèn của mình.

- Từ hình ảnh trái bần trôi, bị gió dập sóng dồi... người phụ nữ liên tưởng đến tình cảnh đau khổ, bấp bênh của mình trong thực tại. Gió dập, sóng dối tượng trưng cho những phong ba bão táp của cuộc đời giáng xuống số phận. Dòng sông cũng giống như dòng đời vô định, không thể lường trước được.

+ Ý nghĩa của hình ảnh so sánh:

- Ngầm chỉ thân phận thấp kém của người phụ nữ nghèo trong xã hội trong nam khinh nữ.

- Họ bị lệ thuộc vào hoàn cảnh đầy những ràng buộc khắt khe của lễ giáo phong kiến, không có quyền tự quyết, tự chủ vận mệnh của mình.

- Câu hỏi tu từ Gió dập sóng dồi, biết tấp vào đâu? vừa là nỗi băn khoăn, lo lắng muôn thuở, vừa là lời than thân trách phận ngậm ngùi, đau xót...

3. Kết bài:

- Câu ca dao ngắn gọn, hàm súc, thể hiện tài tình thân phận đáng thương của người phụ nữ nghèo dưới thời phong kiến.

- Ngày nay, câu ca dao trên vẫn gây xúc động cho mỗi chúng ta.

II. BÀI LÀM

Trong xã hội phong kiến xưa kia, quan niệm trọng nam khinh nữ đã biến cuộc đời người phụ nữ thành chuỗi bi kịch kéo dài. Biết than cùng ai, biết ngỏ cùng ai? Trời thì cao mà đất thì dày. Thôi thì đành giãi bày qua tiếng hát, lời ru vậy! Câu ca dao: Thân em như trái bần trôi... nằm trong mảng đề tài than thân trách phận mà nhiều câu có cấu trúc khá giống nhau ở cách mở đầu bằng hai chữ đầy xót xa, ngậm ngùi:

Thân em như trái bần trôi,

Gió dập sóng dồi, biết tấp vào đâu?

Xuất xứ câu ca dao này là ở miền Nam, xứ sở của sông ngòi, kênh rạch. Cây bần thường mọc ở ven bờ. Trái bần non có vị chua chua, chát chát, xắt mỏng chấm mắm ăn thay rau. Trái già rụng xuống nước, bập bềnh nổi trôi theo sóng. Ngay cái tên gọi cũng chỉ rõ nó là loại cây tầm thường (bần: nghèo), chẳng có mấy giá trị.

Người phụ nữ chân lấm tay bùn nhìn trái bần trôi mà cám cảnh, thấy mình nào có khác chi?! Trái bần trôi hoàn toàn phụ thuộc vào gió, vào sóng. Gió nhẹ, sóng êm thì từ từ, thanh thản, chẳng may gió dập, sóng dồi thì cũng đành cam chịu cảnh ba chìm bảy nổi chín lênh đênh, biết tấp vào đâu? Vào bờ bến nào để đổi thay số phận?

Không được làm chủ bản thân, người phụ nữ buộc phải lâm vào cảnh : Cũng đành nhắm mắt đưa chân, Mặc cho con tạo xoay vần đến đâu. Luật Tam tòng khắc nghiệt trói buộc họ, biến họ thành những con người cam chịu định mệnh bất công: Tại gia tòng phụ, xuất giá tòng phu, phu tử tòng tử và thực tế thì người phụ nữ đã bị xã hội khinh rẻ, coi thường. Đây là một trong những nguyên nhân gây ra mặc cảm tự ti từ bao đời nay ở người phụ nữ.

Có điều gì đó thật xót xa, buồn thảm trong hình ảnh so sánh: Thân em như trái bần trôi. Trái bần trôi theo dòng sông vô định, còn người phụ nữ nghèo thì cũng nổi trôi trong dòng đời vô định. Hiện thực nghiệt ngã, tương lai mờ mịt, không một chút vui, không một niềm hi vọng. Câu ca dao với hình tượng gợi cảm và âm điệu ngậm ngùi đã gợi lên số phận hẩm hiu đáng thương của người phụ nữ nghèo khổ trong xã hội phong kiến cũ. Ta hãy thử hình dung vào một trưa hè ở đồng bằng Nam Bộ, gió thổi lao xao trong rừng đước, rừng tràm, chợt nghe thấy tiếng ru con vọng ra từ ngôi nhà nhỏ ven sông lẫn với tiếng võng đưa kẽo kẹt: Ầu ơ... Thân em như trái bần trôi, Gió dập sóng dồi, biết tấp vào đâu? Câu hỏi vừa là nỗi băn khoăn muôn thuở không lời giải đáp, vừa là lời than thân trách phận buồn đến não nề.

Nhìn những trái bần nổi chìm theo sóng, ta sẽ thấm thía và rung động đến tận sâu thẳm tâm hồn trước lời ru rưng rưng nước mắt của những người phụ nữ lao động nghèo khó trong một quá khứ chưa xa.