I. TÁC GIẢ, TÁC PHẨM

(Các em xem phần tiểu dẫn ở sách giáo khoa)

II. HƯỚNG DẪN ĐỌC THÊM

1. Bài thơ chia làm ba phần:

- Hai câu đầu: Tiếng than ngỡ ngàng đau xót khi nghe tin bạn qua đời.

- Từ câu “Nhớ từ thuở đăng khoa ngày trước" đến câu “Chợt nghe tôi bỗng chân tay rụng rời”: Kỉ niệm tình bạn giữa Dương Khuê và Nguyễn Khuyến.

- Đoạn còn lại: Tiếng khóc thương xót, thống thiết khi bạn qua đời.

2. Tình bạn thắm thiết, thủy chung được thể hiện qua các đoạn thơ:

- Đoạn 1:

+ Chú ý nhóm từ “Thôi đã thôi rồi” - Tiếng than đau xót sững sờ.

+ Hai vế đối: Nước mây man mác / ngậm ngùi lòng ta. Từ “man mác”, “ngậm ngùi” diễn tả nỗi đau thấm dần vào chiều sâu tâm hồn (hợp với chủ thể trữ tình).

- Đoạn 2: Kỉ niệm tình bạn:

+ Cùng thi đỗ, cùng làm quan (cùng nhau trải qua nhiều thú vui tao nhã, là tri âm tri kỉ)

+ Về già vẫn thăm viếng nhau.

→ Dòng hồi tưởng hiện lên một tình bạn thật đẹp, thật bền. Đó là lí do Nguyễn Khuyến sững sờ đau đớn khi nghe bạn qua đời.

- Đoạn 3: Mất bạn, Nguyễn Khuyến cảm thấy trống trải vô cùng, cuộc sống chẳng còn ý vị (không có bạn lấy ai để cùng đối ẩm, bình văn)

3. Nghệ thuật tu từ được dùng hàng loạt:

+ Điệp ngữ

+ Câu hỏi tu từ

+ Nói tránh .

→ Tăng sức diễn tả.