I. TÁC GIẢ, TÁC PHẨM
(Các em xem phần tiểu dẫn ở sách giáo khoa)
II. HƯỚNG DẪN ĐỌC THÊM
1. Bài thơ chia làm ba phần:
- Hai câu đầu: Tiếng than ngỡ ngàng đau xót khi nghe tin bạn qua đời.
- Từ câu “Nhớ từ thuở đăng khoa ngày trước" đến câu “Chợt nghe tôi bỗng chân tay rụng rời”: Kỉ niệm tình bạn giữa Dương Khuê và Nguyễn Khuyến.
- Đoạn còn lại: Tiếng khóc thương xót, thống thiết khi bạn qua đời.
2. Tình bạn thắm thiết, thủy chung được thể hiện qua các đoạn thơ:
- Đoạn 1:
+ Chú ý nhóm từ “Thôi đã thôi rồi” - Tiếng than đau xót sững sờ.
+ Hai vế đối: Nước mây man mác / ngậm ngùi lòng ta. Từ “man mác”, “ngậm ngùi” diễn tả nỗi đau thấm dần vào chiều sâu tâm hồn (hợp với chủ thể trữ tình).
- Đoạn 2: Kỉ niệm tình bạn:
+ Cùng thi đỗ, cùng làm quan (cùng nhau trải qua nhiều thú vui tao nhã, là tri âm tri kỉ)
+ Về già vẫn thăm viếng nhau.
→ Dòng hồi tưởng hiện lên một tình bạn thật đẹp, thật bền. Đó là lí do Nguyễn Khuyến sững sờ đau đớn khi nghe bạn qua đời.
- Đoạn 3: Mất bạn, Nguyễn Khuyến cảm thấy trống trải vô cùng, cuộc sống chẳng còn ý vị (không có bạn lấy ai để cùng đối ẩm, bình văn)
3. Nghệ thuật tu từ được dùng hàng loạt:
+ Điệp ngữ
+ Câu hỏi tu từ
+ Nói tránh .
→ Tăng sức diễn tả.