Yêu cầu của 2 tiết học:
- Nắm được mục đích, yêu cầu và biết cách bác bỏ trong bài nghị luận
- Qua luyện tập, cũng cố và rèn kĩ năng vận dụng thao tác lập luận bác bỏ thích hợp trong bài văn nghị luận
GỢI Ý LUYỆN TẬP
Tiết 1
1. Đọc đoạn trích Chuyện chức phán sự đền Tản Viên của Nguyễn Dữ và đoạn trích Mấy ý nghĩ về thơ của Nguyễn Đình Thi.
- Chỉ ra ý kiến, quan điểm mà Nguyễn Dữ và Nguyễn Đình Thi đã bác bỏ ở hai đoạn trích trên:
+ Nguyễn Dữ bác bỏ ý kiến sai “Cứng quá thì gãy”
+ Nguyễn Đình Thi bác bỏ những ý kiến thiếu chính xác khi định nghĩa về thơ.
- Cách bác bỏ và giọng văn của hai tác giả có nét khác nhau:
+ Tác giả Nguyễn Dữ dùng lí lẽ và dẫn chứng để trực tiếp bác bỏ ý kiến sai lầm. Cách lập luận bác bỏ của đoạn văn.
• Nêu ý kiến sai lầm: “Cứng quá thì gãy”.
• Dùng lí lẽ để bác bỏ “Kẻ sĩ chỉ lo không cứng cỏi được... chịu đổi cứng ra mềm”.
• Dùng dẫn chứng để bác bỏ: “Ngô Tử Văn... thật là xứng đáng”
+ Tác giả Nguyễn Đình Thi phân tích vấn đề thành từng khía cạnh để phản bác
• Nêu ý kiến sai lầm: Có nhiều định nghĩa về thơ nhưng lời định nghĩa nào cũng vẫn không đủ.
• Chia tách ý kiến sai lầm thành hai khía cạnh:
♦ Phản bác ý kiến cho rằng “thơ là những lời đẹp”.
♦ Phản bác ý kiến cho rằng “thơ là những đề tài đẹp”.
Tác giả đã dùng dẫn chứng để phản bác hai khía cạnh trên.
- Từ những cách bác bỏ trên ta rút ra được bài học: Đối tượng, cách thức, giọng điệu phản bác rất đa dạng, phong phú. Người viết, người nói cần biết cách lựa chọn phù hợp để đạt hiệu quả bác bỏ.
2. Trong lớp có bạn cho rằng: Không kết bạn với những người học yếu. Em hãy bác bỏ quan niệm đó.
Các em có thể dựa vào gợi ý sau để viết văn bác bỏ.
- Mở bài:
+ Có nhiều quan niệm về tiêu chuẩn, cách thức chọn bạn.
+ Gần đây trong lớp xuất hiện một quan niệm sai về tình bạn: “Không thể kết bạn với những học sinh học yếu”.
- Thân bài:
+ Nêu chuẩn mực của tình bạn chân chính
+ Nêu quan niệm sai “không thể kết bạn với những học sinh yếu”.
• Dùng lí lẽ và dẫn chứng để bác bỏ (quan niệm như vậy là ích kỉ, đố kị, phân biệt; hậu quả: không nâng đỡ bạn, trái lại còn đẩy bạn vào sự tự ti, mặc cảm, bế tắc trong lớp sẽ có sự chia rẽ, ngăn cách...)
• Nêu quan niệm đúng của mình (nên mở rộng tấm lòng, giúp đỡ, chia sẻ với bạn học yếu để bạn tiến bộ. Như vậy tập thể lớp mới đoàn kết).
- Kết bài: Nêu cảm nghĩ về tình bạn.
Tiết 2
1. Trong buổi hội thảo về kinh nghiệm học môn Ngữ văn của lớp, có hai quan niệm:
a) Muốn học giỏi môn Ngữ văn chỉ cần đọc nhiều sách, học thuộc nhiều thơ văn
b) Không cần đọc nhiều sách, không cần học thuộc nhiều thơ văn, chỉ cần luyện nhiều về tư duy, về cách nói, cách viết là có thể học giỏi môn Ngữ văn.
Em hãy bác bỏ một trong hai quan niệm đó, rồi đề xuất một vài kinh nghiệm học Ngữ văn tốt nhất.
Gợi ý: Bài tập này yêu cầu các em rèn luyện kĩ năng bác bỏ một vấn đề đã cho trước. Để tham gia hội thảo tốt, các em cần chuẩn bị cách bác bỏ. Các em có thể chọn một trong hai vấn đề trên để bác bỏ. Gợi ý các bước lập luận:
- Nêu quan niệm sai lầm về kinh nghiệm học Ngữ văn.
- Dùng lí lẽ và dẫn chứng để bác bỏ (cả hai quan niệm đều phiến diện)
- Đề xuất kinh nghiệm học Ngữ văn tốt nhất (phải tích lũy vốn hiểu biết bằng cách đọc, học thuộc... rèn luyện năng lực tư duy, rèn kĩ năng nói, viết; bồi dưỡng tâm hồn tình cảm phong phú...)
2. Có quan niệm cho rằng: Thanh niên, học sinh thời nay phải biết nhuộm tóc, hút thuốc lá, uống rượu, vào các vũ trường... thế mới là cách sống “sành điệu” của tuổi trẻ thời hội nhập.
a) Lập dàn ý ba phần cho bài nghị luận bác bỏ quan niệm sai lầm trên.
b) Sau đó các em chọn viết một đoạn văn bác bỏ một khía cạnh trong đề bài. Có thể viết đoạn có câu chủ đề “Hút thuốc, uống rượu không phải là lối sống sành điệu của tuổi trẻ”. Trình tự viết đoạn văn bác bỏ:
+ Nêu cầu chủ đề chứa đựng quan niệm sai (hút thuốc, uống rượu là sành điệu).
+ Dùng lí lẽ và dẫn chứng để phân tích tác hại và hậu quả (hút thuốc lá vừa tốn tiền, lại rất có hại cho sức khỏe của bản thân và những người xung quanh, uống rượu không có chừng mực sẽ ảnh hưởng sức khỏe, không kiềm chế được bản thân dễ gây ra những hành động nguy hiểm...).
+ Nêu cách sống lành mạnh, sống có ích, đó mới là sống đẹp.
c) Từ kiến thức về lập luận bác bỏ và qua luyện tập, các em rút ra cách viết một đoạn văn bác bỏ:
- Viết câu chủ đề nêu ý kiến sai (mở đoạn)
- Dùng lí lẽ và dẫn chứng viết các câu tiếp theo để phát triển các ý bác bỏ (thân đoạn)
- Viết câu sơ kết nhấn mạnh tác hại của sai lầm, hoặc nêu ý đúng để thuyết phục (kết đoạn).