BÀI LÀM
Victor Hugo là một nhà văn lớn của nước Pháp và của nhân loại tiến bộ. Ông sống gần suốt thế kỉ XIX, thế kỉ nhân dân Pháp luôn luôn nổi dậy làm cách mạng, chống cường quyền, đòi tự do, dân chủ. Victor Hugo chiến đấu không mệt mỏi cho hạnh phúc loài người. Sự nghiệp sáng tác văn học của ông rất đồ sộ, gồm hàng trăm tác phẩm, đủ các thể loại: thơ, kịch, tiểu thuyết. Một trong những bộ tiểu thuyết lớn của ông có giá trị nhân đạo sâu sắc là Những người khốn khổ.
Ta hãy tóm lược cốt truyện và phát biểu cảm tưởng về tác phẩm.
Giăng Van-giăng, vì nghèo và phải nuôi một đàn cháu nhỏ nên một hôm đánh cắp bánh mì. Anh bị bắt và bị kết án năm năm tù khổ sai. Bốn lần vượt ngục không thoát, anh bị giam mười bốn năm. Sau mười chín năm tù khổ sai; Giăng Van-giăng - lúc ấy đổi tên là Ma-đờ-len - trở thành thị trưởng một thành phố nhỏ, được mọi người yêu mến, kính trọng. Trong nhà máy của Ma-đờ-len, cô thợ Phăng-tin, vì có một đứa con hoang nên bị người giám thị ghét bỏ và đuổi mà ông Ma-đờ-len không biết. Cô đã gửi con của cô là Cô-dét ở nhà Tê-nác-đi-ê, một gã lưu manh. Ở đây, Cô-dét bị hành hạ khổ cực..Mất việc, Phăng-tin phải đi ở, rồi bán tóc, bán răng của mình, cuối cùng phải làm gái điếm để lấy tiền nuôi con. Lúc cô gần chết, ông Ma-đơ len mới biết nỗi oan của cô: ông hứa sẽ chăm nuôi Cô-dét.
Vừa lúc ấy, để cứu một người bị bắt oan, Giăng Van -giăng ra thú nhận trước tòa án. Một lần nữa, ông bị tù, và lần này ông lại vượt ngục. Ông liền trở về chuộc Cô-đét khỏi tay Tê-nác-đi-ê và cùng cô bé sống lẩn trốn ở Pari trong mười năm trời. Trong suốt thời gian ấy, ông bị tên mật thám Gia-ve rình mò, theo dõi. Đến cuộc cách mạng 1832, ông chiến đấu ngoài chiến lũy bên cạnh các chiến sĩ cộng hòa.
Trên chiến lũy, sống và chiến đấu giữa những người cách mạng là một chú bé gan dạ, tinh nghịch ai cũng yêu mến. Chú bé ấy là Ga-vrốt-sơ, chính là con trai của Tê-nác-đi-ê nhưng bị cha mẹ vứt bỏ từ ngày còn bé. Chú sống không nhà cửa trên khắp vỉa hè Pari. Chú tốt bụng và dũng cảm phi thường. Trong cuộc khởi nghĩa, chú đứng dậy cùng với sinh viên và công nhân Pari, chiến đấu trên chiến lũy. Ga-vrốt-Sơ đã hi sinh cho nền cộng hòa trong khi miệng chú vẫn hát vang lừng.
Sau khi cuộc khởi nghĩa bị dập tắt, Giăng Van -giăng còn gặp nhiều nỗi oan khổ. Lúc ấy Cô-dét đã trở thành một thiếu nữ xinh đẹp. Cô gặp Ma-ri-uýt, một thanh niên cộng hòa có lí tưởng. Đôi trai gái yêu nhau và nhờ có sự hi sinh của Giăng Van -giăng, họ lấy được nhau. Giăng Van -giăng chết giữa lúc Cô-dét và Ma-ri-uýt sống với nhau đầy hạnh phúc. (Theo Văn học lớp 11, 1994)
Những người khốn khổn thể hiện niềm tin sâu sắc vào phẩm chất tốt đẹp của những người lao khổ. Bao trùm toàn bộ tác phẩm là tấm lòng thương cảm sâu xa của Victor Hugo đối với những người cùng khổ bị xã hội ruồng bỏ, chà đạp, là lòng tin sắt đá vào phẩm chất đạo đức, tâm hồn cao thượng của họ qua một số nhân vật.
Giăng Van-giăng, nhân vật chính của truyện, sau mười chín năm tù khổ sai, được cảm hóa trở thành con người nhân ái, luôn luôn thương yêu, hi sinh vì những người khốn khổ: thương yêu Phăng-tin, giữ lời hứa tìm lại đứa con cho nàng, cưu mang Cô-dét, xả thân cứu Ma-ri-uýt, chịu bị bắt để cứu người hàm oan. Gần như cuộc đời của Giăng Van giăng là một chuỗi khốn khổ triền miên, nhưng ông luôn luôn chịu đựng một cách đau khổ và dũng cảm hi sinh triệt để cá nhân mình vì hạnh phúc của những người khốn khổ.
Nhân vật thứ hai là người mẹ tên là Phăng-tin bị xã hội chà đạp, vẫn là một tấm gương sáng về tình mẫu tử, hi sinh cả thân xác và cuộc đời để lo cho Cô-dét. Còn Ga-vrốt-sơ là đứa trẻ bị vứt trên lề đường Paris, nhưng vẫn giữ tâm hồn thơ ngây yêu đời, dũng cảm, nghĩa hiệp.
Những con người khốn khổ và cao thượng đỏ tỏa ánh sáng rực rỡ từ bên dưới xã hội.
Tác phẩm còn phê phán quyền lực của chế độ tư bản gây nên bao cảnh lầm than cho nhân dân với hệ thống pháp luật nhằm bảo vệ trật tự phi lí của nó là nhà tù, roi vọt, bạo lực, tôn giáo. Đại diện cho bọn cầm quyền là thanh tra cảnh sát Gia-ve, một hung thần ngu ngốc, lạnh lùng, táo bạo. Còn sản sinh từ chế độ bạo tàn đó là bạn lưu manh tán tận lương tâm như vợ chồng Tê-nác-đi-a.
Tóm lại, dưới ngòi bút của Victor Hugo, thế giới của những người cùng khổ là thế giới của những tâm hồn siêu việt, sáng ngời đạo đức, tượng trưng cho sức vươn lên đầy đau khổ nhưng cũng hết sức vinh quang của con người. Dù còn những nhận định chưa đúng về quy luật đấu tranh giai cấp trong xã hội và còn một số ảo tưởng về quan niệm cải tạo xã hội, Những người khốn khổ vẫn được đánh giá là một tác phẩm vĩ đại có giá trị nhân bản sâu sắc.