BÀI LÀM
Được mệnh danh là “mới nhất trong các nhà thơ mới”, Xuân Diệu là tiếng thơ thể hiện đầy đủ nhất cho ý thức cá nhân của cái tôi thơ mới, đồng thời mang đậm bản sắc riêng. Trước hết, nó hiện ra trong hình tượng một cái tôi tích cực mãnh liệt. Cái tôi ấy bám riết lấy trần gian, chạy đua với thời gian, lúc nào cũng thèm yêu khát sống, với triết lí “Làm sao sống được mà không yêu - Không nhớ không thương một kẻ nào”, với chủ trương “Thà một phút huy hoàng rồi chợt tối - Còn hơn buồn le lói suốt trăm năm”. Vì thế, lúc nào cái tối ấy cũng khát khao tận hưởng và tận hiến ngay trên thiên đường trần thế này. Đồng thời nó hiện ra trong một giọng điệu sôi nổi, bồng bột, vồ vập cuống quýt, cả khi vui lẫn khi buồn.
Cái nhìn của Xuân Diệu về thiên nhiên là cái nhìn tình tứ, nên thiên nhiên thường hiện ra với vẻ đẹp xuân tình. Cụ thể là những sự vật, hiện tượng, cảnh sắc thiên nhiên đều trẻ trung, xuân sắc và gợi cảm. Vạn vật đều tình tứ - “Vạn vật nức xuân tâm”, “Tình thổi gió màu yêu lên phấp phới”. Mà cảnh vật thường được quy chiếu về vẻ đẹp của những giai nhân, tình nhân và thành những cặp đôi. Ví như vầng trăng: “Trăng từ viễn xứ - Đi khoan thai lên ngự đỉnh trời tròn” (Lời kĩ nữ), hay mùa thu đến “Đây mùa thu tới, mùa thu tới . Với áo mơ phai dệt lá vàng” (Đây mùa thu tới), hoặc con đường: “Con đường nhỏ nhỏ gió xiêu xiêu - Lả lả cành hoang nắng trở chiều” (Thơ duyên), vv...
Thơ Xuân Diệu cũng rất tiêu biểu cho tinh thần lãng mạn ở chỗ mỗi tiếng thơ như một cơn lũ cảm xúc tuôn chảy ào ạt. Câu này gọi câu kia, hình ảnh này gọi hình ảnh khác trong một hơi thở dồi dào, trào cuốn. Tuy nhiên, mỗi thi phẩm của Xuân Diệu đều có một cấu tứ khá chặt chẽ. Không chỉ giãi bày cảm xúc, phơi trải tâm tình một cách đơn thuần, thi sĩ còn nêu ra những quan niệm, những triết lí. Quan niệm về tuổi trẻ, hạnh phúc, tình yêu, về thời gian, trần gian, về thi ca, thi sĩ, về sắc đẹp, cái đẹp,... Mối quan niệm và triết lí ấy đều được triển khai một cách hệ thống, lớp lang thành một mạch luận lí song hành với mạch cảm xúc. Cả hai mạch này thường , quyện chặt với nhau, xuyên thấm vào nhau.