BÀI LÀM

“Xã hội chủ nghĩa”: tức chủ nghĩa xã hội nói theo cú pháp Hán ngữ, là một luận thuyết chính trị - xã hội đề cao quyền bình đẳng cũng như trách nhiệm của con người ở cấp độ toàn thế giới (theo cách hiểu của Phan Châu Trinh). Ở đây cần nói thêm là quan niệm của Phan Châu Trinh về chủ nghĩa xã hội không hoàn toàn giống với quan niệm của chủ nghĩa Mác. Phan Châu Trinh cho rằng lịch sử xã hội loài người đi lên theo con đường gia đình - quốc gia - xã hội (và ứng với nó là sự phát triển tuần tự của luân lí gia đình, luân lí quốc gia và luân lí xã hội), khác với chủ nghĩa Mác khẳng định lịch sử của tất cả các xã hội chỉ là lịch sử đấu tranh giai cấp. Thêm nữa, Phan Châu Trinh luôn nhấn mạnh sự cần thiết phải thiết lập chế độ dân chủ trong từng quốc gia, bồi dưỡng ý thức “nghĩa vụ mỗi người trong nước”, trước khi nói đến chuyện xây dựng chủ nghĩa xã hội với nền tảng của nó là luân lí xã hội, là sự phát triển của ý thức nghĩa vụ “loài người ăn ở với loài người”.