Ở miền Bắc, muốn “làm” một chuyến phiêu lưu vào lòng các hang động đá vôi, hoa cương... là điều khá dễ dàng. Nhưng ở miền Nam, thì chỉ có Hà Tiên là nơi tập trung “độc quyền” dạng địa hình này. Mấy ngày đến Hà Tiên, tôi thật sự bị choáng ngợp và cực kỳ... mỏi chân tay, vì sức quyến rũ của những thắng cảnh tuyệt vời...

Thạch động thôn vân – tức hang đá nuốt mây – ở cao hơn 50m. Đây là một hang đá rộng, gió nhẹ tạo thành tiếng nhạc vi vu nghe “đã” lỗ tai vô cùng. Trong hang có đường xuống đất, có cửa lên trời. Từ hang có thể ngắm núi đồi trùng điệp bên kia biên giới của nước ta và Campuchia... Trước cửa hàng, có một khối đá vôi khổng lồ bị oxy hóa cứ treo lơ lửng sát vách đá. Nhìn nó mà tôi thấy rờn rợn “da gà”, vì cứ ngỡ là nó đang sắp đổ ập lên đầu mình...

... Leo qua từng khối đá của hang Hòn Trẹm, rồi men theo bờ biển, tôi đến viếng chùa Hang, một cái hang sâu thẳm nằm trong lòng núi. Ở trong chùa không có xài máy lạnh, nhưng tôi rét run lên vì gió và hơi nước ấm ướt. Trong chùa Hang có hai tượng Phật bằng đá to khủng khiếp. Tôi luồn qua hang ra cửa sau thì gặp một bãi biển sạch và đẹp tuyệt vời. Xa xa là Hòn Phụ Tử, một dãy núi đi sát biển, như hình con theo cha trên đường. Một thắng cảnh mà tôi đã nhìn thấy rất nhiều lần ở trên... lịch!

Điểm “mấu chốt” trong chương trình của tôi là hai hang động tuyệt đẹp. Hang thứ nhất là Hang Kim Cương. Theo chân chú bé dẫn đường, tôi leo qua từng tảng đá, chui qua những đám cây rừng chằng chịt để vào hang. Vào tới miệng hang rồi, tôi không đi được nữa, mà chỉ dò dẫm từng bước, thậm chí có lúc phải... bò, vì đường đi trong hang cực kỳ hẹp lại “lên dốc, xuống dốc” bất ngờ. Vào hang Kim Cương tôi có cảm giác mình đang từ từ đi xuống thăm Diêm Vương vậy. Trong hang tối như mực. Chú bé dẫn đường cứ huơ huơ cây đèn pin trên tay phì cười, mỗi khi tôi trượt chân và rơi... tự do. Nhưng khi vào đến lòng hang, sự “cực khổ” của tôi đã được đền bù xứng đáng. Phản chiếu với ánh đèn loang loáng, trên vách hang, trần hang lấp lánh đầy những... hạt kim cương. Thật ra, do hang được cấu tạo bằng đá hoa cương, nên gặp ánh đèn nhìn đá cứ ngỡ là hột xoàn thứ thiệt. Vào sâu bên trong nữa, tôi thấy trên vách hang vô số những hình người, chim chóc cả Thạch Sanh, cùng thần, công chúa... Tất cả đều bằng đá, do bàn tay kỳ diệu của thiên nhiên đẽo gọt nên...

Nếu “thế mạnh” ở hang Kim Cương là... kim cương đá, thì ở hang Tiền là vô số những cột thạch nhũ với đủ mọi hình dáng đẹp tuyệt vời. Để tới được hàng Tiền, tôi phải lội xuống biển ngang gần đến thắt lưng, và cứ thế mà “đi trong biển” suốt mười lăm phút. Phải “hy sinh” như vậy vì tôi muốn tận mắt nhìn thấy nơi mà chúa Nguyễn Ánh từng náu thân, khi bị quân Tây Sơn đánh đuổi. Trong hang vô số những cột thạch nhũ hình cột, hình nấm... Rải rác ở các góc hang là những cột thập tự giá, đánh dấu sự có mặt của quân Pháp khi Nguyễn Ánh cầu viện. Tôi ngồi nghỉ mệt trên một hòn đá, bất ngờ người bạn đi cùng nói nhỏ vào tai: “Ông đang ngồi trên đầu lâu kìa”. Tôi liếc xuống. Quả thật, hòn đá tôi ngồi giống cái... đầu lâu người thật. Dù không tin lắm, nhưng tôi cũng đứng lên vì biết đâu... Từ các vách núi, những dòng nước trong ngoằn ngoèo chảy ra. Trong cơn khát, tôi và mấy người bạn xúm lại há miệng nhấp thử. Thấy mát lạnh và ngọt ngọt, bèn ngứa cổ hứng ừng ực luôn... Điều “đau khổ” nhất là ở hang Tiền quá nhiều hào biển. Những lưỡi dao lam này nhan nhản mọi xó xỉnh. Dù cẩn thận, nhưng tôi cũng bị chúng “kỷ niệm” một nhát trên ngón tay...

Ở Hà Tiên, ngoài hang động còn có những bãi biển tuyệt vời: bãi Mũi Nai, bãi Hòn Heo, bãi Ớt... Điều “độc nhất vô nhị” ở nước ta là chỉ vùng biển phía Tây Nam này, mình mới được tận mắt nhìn thấy mặt trời lặn...

Không phải tự nhiên mà Tao Đàn Chiêu Anh Các – văn xã của tổng trấn Mạc Thiên Tứ - có vị trí nhất định trong kho tàng văn học cổ Việt Nam. Mười bài thơ chữ Hán “Hà Tiên thập vịnh”, đều xuất phát từ những thắng cảnh của vùng đất này...