Bài 30. BỐ CỦA XI-MÔNG (Trích)
A. YÊU CẦU
- Hiểu được Mô-pa-xăng đã miêu tả sắc nét diễn biến tâm trạng của ba nhân vật chính trong văn bản.
- Từ đó có lòng yêu thương bè bạn, yêu thương con người.
B. GỢI Ý TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP
Câu hỏi 1. Hãy xác định từng phần nếu chia bài văn trên thành bốn phần căn cứ vào diễn biến của truyện: nỗi tuyệt vọng của Xi-mông; Phi-líp gặp Xi-mông và nói sẽ cho em một ông bố; Phi-líp đưa Xi-mông về nhà trả cho chị Blăng-sốt và nhận làm bố của em; Xi-mông đến trường nói với các bạn là có bố và tên bố em là Phi-líp.
Gợi ý
Đoạn trích có thể chia làm bốn phần:
- Nỗi tuyệt vọng của Xi-mông (từ đầu đến "mà chỉ khóc hoài").
- Xi-mông gặp được bác Phi-líp (tiếp đó đến "Người ta sẽ cho cháu... một ông bố").
- Bác Phi-líp đưa Xi-mông về nhà và nhận làm bố em (tiếp đến "bỏ đi rất nhanh").
- Xi-mông đến trường khoe với bạn rằng em có một ông bố tên là Phi-líp (phần còn lại).
Câu hỏi 2. Xi-mông đau đớn vì sao? Nỗi đau đớn ấy được nhà văn khắc hoạ như thế nào qua những ý nghĩ, sự bộc lộ tâm trạng và cách nói năng của em trong bài văn?
Gợi ý
- Mẹ của Xi-mông vì lầm lỡ mà sinh ra em. Em mang tiếng là đứa trẻ không có bố, và thường bị bạn bè trêu chọc, thậm chí còn khinh ghét và hành hạ em. Đó là nỗi đau đớn của Xi-mông.
- Nỗi đau đớn đó được bộc lộ qua ý nghĩ và hành động của em. Em bỏ nhà ra bờ sông, định nhảy xuống sông tự tử vì không có bố. Đang rất đau buồn, thế nhưng bầu không khí thiên nhiên ấm áp, dễ chịu, êm đềm và trò chơi đuổi bắt chú nhái con màu xanh lục đã giúp Xi-mông cảm thấy khoan khoái và “bật cười". Tác giả miêu tả rất thành công tâm lí nhân vật. Xi-mông dù sao cũng chỉ mới là cậu bé. Buồn đấy mà cũng vui ngay đấy. Thế nhưng, liền sau đó, việc liên tưởng chú nhái con với món đồ chơi “lấy bằng những thanh gỗ hẹp đóng đinh chữ chi chồng lên nhau” khiến “em nghĩ đến nhà, rồi nghĩ đến mẹ, và thấy buồn vô cùng, em lại khóc”.
Nỗi đau thể hiện ở những giọt nước mắt của em. Em khóc: "mắt đẫm lệ", "những cơn nức nở lại kéo đến, dồn dập, xốn xang, choán ngợp lấy em", "thấy buồn vô cùng, em lại khóc", "em chẳng nghĩ ngợi gì nữa, chẳng nhìn thấy gì quanh em nữa mà chỉ khóc hoài",...
- Nỗi đau đớn tủi hờn còn biểu hiện ở cách nói năng của em. Em nói không nên lời, cứ bị ngắt quãng, các tiếng cứ lặp đi lặp lại.
Câu hỏi 3. Qua hình ảnh ngôi nhà của chị Blăng-sốt, thái độ của chị đối với khách và nỗi lòng của chị khi nghe con nói, chứng minh chị Blăng-sốt chẳng qua vì lầm lỡ mà sinh ra Xi-mông, chứ căn bản chị là người tốt.
Gợi ý
- Blăng-sốt là cô gái một thời lầm lỡ khiến cho Xi-mông trở thành đứa con không có bố. Nhưng thực ra chị là người phụ nữ đức hạnh, đứng đắn, chẳng qua bị lừa dối.
- Chị từng là "một trong những cô gái đẹp nhất vùng". Bản chất của chị được thể hiện ít nhiều qua hình ảnh ngôi nhà của chị: "Một ngôi nhà nhỏ, quét vôi trắng, hết sức sạch sẽ". Điều đó nói lên rằng chị tuy nghèo nhưng sống đứng đắn, nghiêm túc.
Bản chất của chị còn được bộc lộ qua thái độ của chị đối với khách. Phi-líp là một người lạ, chị chưa gặp bao giờ. Phi-líp thấy chị, "bỗng tắt nụ cười, vì bác hiểu ra ngay là không bỡn cợt được nữa với cô gái cao lớn, xanh xao, đứng nghiêm nghị trước cửa nhà mình, như muốn cấm đàn ông bước qua ngưỡng cửa...".
Bản chất tốt còn bộc lộ ở nỗi lòng của chị khi nghe con nói bị bạn đánh vì không có bố: "Đôi má thiếu phụ đỏ bừng, và tê tái đến tận xương tuỷ... nước mắt lã chã tuôn rơi". Khi nghe con hỏi Phi-líp: "Bác có muốn làm bố cháu không?" thì chị "lặng ngắt và quằn quại, dựa vào tường, hai tay ôm ngực".
Câu hỏi 4. Nêu lên diễn biến tâm trạng của Phi-líp qua các giai đoạn: khi gặp Xi-mông; trên đường đưa Xi-mông về nhà; khi gặp chị Blăng-sốt; lúc đối đáp với Xi-mông.
Gợi ý
Tâm trạng của Xi-mông diễn biến từ buồn đến vui, tâm trạng của Blăng-sốt từ ngượng ngùng đến đau khổ, hổ thẹn. Trong bài này, nhà văn chú ý nhiều hơn đến miêu tả diễn biến tâm trạng của bác công nhân Phi-líp. Phi-líp là một người thợ cao lớn, râu tóc đen, quăn, vẻ mặt nhân hậu.
- Mới đầu, gặp Xi-mông, bác rất thương em, lựa lời an ủi em và có những suy nghĩ khá thú vị.
- Khi đưa Xi-mông về nhà, Phi-líp nghĩ bụng có thể đùa cợt với chị Blăng-sốt, "nghe đồn chị là một trong những cô gái đẹp nhất vùng" và "nhủ thầm rằng, một tuổi xuân đã lầm lỡ rất có thể lỡ lầm lần nữa". Đó là một suy nghĩ mang ẩn ý không được trong sáng lắm nhưng lại làm cho câu chuyện thêm hấp dẫn.
- Khi gặp chị Blăng-sốt, ý nghĩ kia không còn nữa. Bác hiểu ra chị là người tốt, nên không thể đùa giỡn với chị được.
- Cuối cùng, khi đối đáp với Xi-mông, phần vì thương Xi-mông, phần vì cảm mến Blăng-sốt, bác nói nửa như thật là bác vui lòng làm bố của Xi-mông. Đó không phải là một sự nhận lời cho qua chuyện, càng không phải là sự bỡn cợt mà là một thái độ hết sức nghiêm túc của Phi-líp trước một hoàn cảnh bất ngờ. Để nâng đỡ, che chở một tâm hồn trẻ thơ non nớt, Phi-líp quyết định mở lòng mình đón nhận chú bé. Phi-líp đã mang lại cho Xi-mông niềm vui, niềm tin, niềm hạnh phúc trong cuộc sống.