KIỂM TRA PHẦN TIẾNG VIỆT
A. YÊU CẦU
- Cần nắm vững kiến thức về thành phần câu, phép liên kết câu để vận dụng giải một số đề luyện tập.
- Chuẩn bị tốt cho bài kiểm tra về những kiến thức tiếng Việt đã được học ở trên.
B. GỢI Ý TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP
MỘT SỐ ĐỀ LUYỆN TẬP
Đề 1. Tìm khởi ngữ trong câu sau và viết lại thành câu không có khởi ngữ.
Còn mắt tôi thì các anh lái xe bảo: "Cô có cái nhìn sao mà xa xăm!" (Lê Minh Khuê, Những ngôi sao xa xôi)
Gợi ý
Câu có khởi ngữ "mắt tôi" là câu cuối cùng và có thể viết lại như sau: Nhìn mắt tôi, các anh lái xe bảo: "Cô có cái nhìn sao mà xa xăm!".
Đề 2. Chỉ ra thành phần biệt lập trong những câu sau và giải thích phần ý nghĩa mà nó đem lại cho câu chứa nó.
a) Thật đấy, chuyến này không được Độc lập thì chết cả đi chứ sống làm gì cho nó nhục. (Kim Lân, Làng)
b) Cũng may mà bằng mấy nét vẽ, hoạ sĩ ghi xong lần đầu gương mặt của người thanh niên. (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
Gợi ý
a) Thành phần biệt lập (tình thái) là "Thật đấy" dùng để tỏ thái độ xác nhận, khẳng định vào điều nói trong câu.
b) Thành phần biệt lập (tình thái) là (Cũng) may dùng để tỏ sự đánh giá tốt về điều nói trong câu.
Đề 3. Cho biết những từ ngữ in đậm trong các đoạn trích dưới đây có tác dụng, liên kết câu chứa chúng với câu nào. Đó là phép liên kết nào?
a)
- Ba không giống cái hình ba chụp với má.
- Sao không giống, đi lâu, ba con già hơn trước thôi.
- Cũng không phải già, mặt ba con không có cái thẹo trên mặt như vậy.
À ra vậy, bây giờ bà mới biết.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
b) Không một hôm nào bà Hai ở quán về mụ không sấn đến vạch thúng ra xem:
- Ái chà! Nhà này có mớ cà ngon gớm, chiều tớ phải xin một bát mấy được.
Thế là đến chiều mụ sai con bưng bát đến xin.
(Kim Lân, Làng)
Gợi ý
a) Phép lặp: ba con – ba con, giống - giống, già - già. Phép thế: Mặt ba con không có cái thẹo trên mặt như vậy – vậy.
b) Phép nối: Chiều tớ phải xin một bát mấy được - Thế là.
Đề 4. Chỉ ra phép lặp từ ngữ và phép thế để liên kết câu trong đoạn trích sau đây:
- Hoạ sĩ nào cũng đến Sa Pa! Ở đấy tha hồ vẽ. Tôi đi đường này ba mươi hai năm. Trước Cách mạng tháng Tám, tôi chở lên chở về mãi nhiều hoạ sĩ như bác. Hoạ sĩ Tô Ngọc Vân này, hoạ sĩ Hoàng Kiệt này...
(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
Gợi ý
- Phép lặp: hoạ sĩ - hoạ sĩ.
- Phép thế: Sa Pa - đấy.
Đề 5. Đọc truyện cười sau đây và trả lời câu hỏi.
HAI KIỂU ÁO
Có ông quan lớn đến hiệu may để may một cái áo thật sang tiếp khách. Biết quan xưa nay nổi tiếng luồn cúi quan trên, hách dịch với dân, người thợ may bèn hỏi:
- Xin quan lớn cho biết ngài may chiếc áo này để tiếp ai ạ?
Quan lớn ngạc nhiên:
- Nhà người biết để làm gì?
Người thợ may đáp:
- Thưa ngài, con hỏi để may cho vừa. Nếu ngài mặc hầu quan trên thì vạt đằng trước phải may ngắn đi dăm tấc, còn nếu ngài mặc để tiếp dân đen, thì vạt đằng sau phải may ngắn lại.
Quan ngẫm nghĩ một hồi rồi bảo:
- Thế thì nhà người may cho ta cả hai kiểu.
(Theo Trương Chính - Phong Châu, Tiếng cười dân gian Việt Nam)
Câu hỏi:
a) Câu nào trong những lời đối đáp trên đây chứa hàm ý?
b) Nội dung hàm ý ấy là gì?
c) Người nghe có giải đoán được hàm ý trong câu nói đó không? Chi tiết nào xác nhận điều này?
Gợi ý
a) Câu chứa hàm ý: "Nếu ngài mặc hầu quan trên thì vạt đằng trước phải may ngắn đi dăm tấc, còn nếu ngài mặc để tiếp dân đen thì vật đằng sau phải may ngắn lại.”
b) Nội dung hàm ý ấy là: Ngài phải cúi đầu thấp trước quan trên vì nịnh nọt; ngài ưỡn ngực ra, mặt vênh lên với dân đen để ra oai, hống hách.
c) Người nghe (ông quan lớn) hiểu được hàm ý đó, điều này có thể nhận ra ở câu:
"Quan ngẫm nghĩ một hồi rồi bảo:
- Thế thì nhà người may cho ta cả hai kiểu."