Bài 8. LỤC VÂN TIÊN CỨU KIỀU NGUYỆT NGA (Trích Truyện Lục Vân Tiên)

A. YÊU CẦU

- Nắm được: Truyện Lục Vân Tiên là một trong những tác phẩm xuất sắc của Nguyễn Đình Chiểu.

- Cảm nhận được: Đoạn trích khắc hoạ vẻ đẹp của Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga. Lục Vân Tiên là một chàng trai tài ba, dũng cảm, trọng nghĩa khinh tài. Kiều Nguyệt Nga là cô gái hiền hậu, nết na, giàu ân tình.

B. GỢI Ý TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP

I- Phần bài học

Câu hỏi 1. Truyện Lục Vân Tiên được kết cấu theo kiểu thông thường của các loại truyện truyền thống xưa như thế nào? Đối với loại văn chương nhằm tuyên truyền đạo đức thì kiểu kết cấu đó có ý nghĩa gì?

Gợi ý

Truyện Lục Vân Tiên được kết cấu theo trình tự thời gian. Đây là kiểu kết cấu thường thấy trong truyện cổ tích. Tình tiết câu chuyện mạch lạc, rõ ràng. Bằng kiểu kết cấu này, sẽ thuận lợi hơn khi chuyển tải truyện này theo hình thức “kể thơ”, “nói thơ”, người đọc người nghe dễ theo dõi hơn. Truyện có giới thiệu nhân vật, hoàn cảnh, sau đó trình bày theo trình tự sự kiện nào diễn ra trước kể trước, sự kiện nào diễn ra sau kể sau. Truyện kết thúc có hậu.

Đối với tác phẩm tuyên truyền đạo đức thì kết cấu như vậy giúp tác giả thể hiện chủ đề tư tưởng của tác phẩm một cách nhanh chóng và hiệu quả hơn.

Câu hỏi 2. Đọc đoạn trích, em cảm nhận Lục Vân Tiên là một con người như thế nào? Hãy phân tích những phẩm chất của nhân vật qua hành động đánh cướp và cách cư xử với Kiều Nguyệt Nga.

Gợi ý

Trong đoạn trích, Lục Vân Tiên hiện lên như một người anh hùng, dám xả thân vì việc nghĩa, sẵn sàng cứu giúp những người dân vô tội bị ức hiếp. Lục Vân Tiên đánh cướp là một việc làm vì nghĩa, vô tư, làm ơn mà không đòi hỏi trả ơn. Chàng cho rằng: nếu thấy việc bất bằng mà không ra tay hành động thì không phải là anh hùng. Đây là chuẩn mực cho vẻ đẹp của kẻ trượng phu theo quan niệm thời phong kiến.

Vân Tiên còn là chàng trai trọng đạo lí, lễ nghĩa. Chàng cứu Kiều Nguyệt Nga nhưng không dám trông thấy mặt nàng vì sợ làm tổn thương đến danh dự, tiết nghĩa của một người con gái (theo quan niệm lễ giáo phong kiến quy định “nam nữ thụ thụ bất thân” - nam nữ không được gần nhau).

Khoan khoan ngồi đó chớ ra,

Nàng là phận gái, tôi là phận trai.

Câu hỏi 3. Với tư cách là người chịu ơn, Kiều Nguyệt Nga trong đoạn trích này đã bộc lộ những nét đẹp tâm hồn như thế nào? Hãy phân tích điều đó qua ngôn ngữ, cử chỉ của nàng.

Gợi ý

Kiều Nguyệt Nga là người con hiếu thảo, biết nghe lời cha mẹ: “Làm con đâu dám cãi cha/Ví dầu ngàn dặm đàng xa cũng đành”. Nàng còn là một cô gái dịu dàng, ăn nói nhỏ nhẹ, khiêm nhường: “Chút tôi liễu yếu đào thơ”. Khi được Lục Vân Tiên cứu nguy, nàng rất muốn đền ơn nhưng áy náy, băn khoăn không biết trả ơn thế nào “Của tiền chẳng có, bạc vàng cũng không”. Tấm lòng chân thành của nàng là tấm lòng của một người trọng ơn nghĩa, nàng muốn mời Lục Vân Tiên về Hà Khê cùng mình để trả ơn “Xin theo cùng thiếp đền ân cho chàng”.

Câu hỏi 4. Theo em, nhân vật trong đoạn trích này được miêu tả chủ yếu qua ngoại hình, nội tâm hay hành động, cử chỉ? Điều đó cho thấy Truyện Lục Vân Tiên gần với loại truyện nào mà em đã học?

Gợi ý

- Nhân vật trong đoạn trích này được miêu tả chủ yếu qua hành động, cử chỉ, lời nói. Phẩm chất anh hùng và tính cách của Lục Vân Tiên được bộc lộ qua sự mạnh mẽ, hành động dũng cảm, lời nói cương trực, thẳng thắn, không hoa mĩ. Phẩm chất tốt đẹp của Kiều Nguyệt Nga được bộc lộ qua việc vâng lời cha, qua lời nói dịu dàng của nàng, qua hành động mời Vân Tiên qua Hà Khê để báo đáp ơn nghĩa của chàng.

- Truyện Lục Vân Tiên gần với thể loại truyện Nôm khuyết danh và thể loại truyện kể dân gian.

Câu hỏi 5. Em có nhận xét gì về ngôn ngữ của tác giả trong đoạn thơ trích?

Gợi ý

- Ngôn ngữ của tác giả trong đoạn thơ trích là ngôn ngữ gần với ca dao dân ca, mộc mạc, giản dị, gần gũi với lời ăn tiếng nói hàng ngày của người bình dân.

- Ngôn ngữ trong tác phẩm Truyện Lục Vân Tiên nói chung và của đoạn trích nói riêng mang màu sắc địa phương Nam Bộ. Ví dụ: bớ, xông vô, kêu rằng, tại mầy, xe nầy, tiểu thơ, ...

II - Phần luyện tập

- Hãy phân biệt sắc thái riêng trong từng lời thoại của mỗi nhân vật trong đoạn trích (Phong Lai, Vân Tiên, Nguyệt Nga), đọc diễn cảm đoạn thơ.

Gợi ý

- Lời lẽ Vân Tiên, với kẻ ác thì cảnh cáo, thẳng thắn “bớ đảng hung đồ / Chớ quen làm thói hồ đồ hại dân”; với Nguyệt Nga thì lịch sự, ôn tồn, chân thành, vui vẻ: “Nào ai tính thiệt so hơn làm gì”. Lời lẽ của Phong Lai thì ngông nghênh, kẻ cả: “Thằng nào dám tới lẫy lừng vào đây”. Nguyệt Nga nói năng dịu dàng, lễ phép: “Thưa rằng: Tôi Kiều Nguyệt Nga/ Con nầy tì tất tên là Kim Liên”. Nguyệt Nga gọi Vân Tiên là quân tử, tự xưng là tiện thiếp (một cách khiêm xưng).

- Học thuộc lòng theo yêu cầu.