Bài 29. RÔ-BIN-XƠN NGOÀI ĐẢO HOANG (Trích Rô-bin-xơn Cru-xô)
A. YÊU CẦU
- Hình dung được cuộc sống gian khổ và tinh thần lạc quan của Rô-bin-xơn khi chỉ có một mình ngoài đảo hoang, bộc lộ gián tiếp qua bức chân dung tự hoạ của nhân vật.
- Thấy được nghị lực phi thường, tình yêu cuộc sống mãnh liệt của Rô-bin-xơn.
B. GỢI Ý TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP
Câu hỏi 1. Xét xem nếu phải tách đoạn cuối cùng của văn bản thành hai đoạn riêng biệt thì nên ngắt ra ở chỗ nào. Tìm bố cục của văn bản và đặt tiêu đề cho từng phần.
Gợi ý
- Văn bản có bốn đoạn, bốn ý. Bốn ý này không trùng khớp với hình thức bốn đoạn của văn bản.
Đoạn văn thứ tư có thể tách thành hai đoạn ý:
+ Từ "Quanh người tôi" đến "bên khẩu súng của tôi": Trang bị của Rô-bin-xơn.
+ Tiếp theo đến hết: Diện mạo của Rô-bin-xơn.
- Như vậy, sau khi tách, văn bản sẽ có năm đoạn và bốn phần (bốn ý) như sau:
+ Phần thứ nhất (mở đầu, giới thiệu): trùng với đoạn 1 của văn bản.
+ Phần thứ hai (trang phục của Rô-bin-xơn): gồm cả đoạn 2 và đoạn 3 của văn bản.
+ Phần thứ ba (trang bị của Rô-bin-xơn): đoạn 4 - từ "Quanh người tôi" đến "bên khẩu súng của tôi".
+ Phần thứ tư (diện mạo của Rô-bin-xơn): đoạn còn lại.
Câu hỏi 2. Vị trí và độ dài phần Rô-bin-xơn kể về diện mạo của chàng có gì đáng chú ý so với các phần khác? Thử giải thích vì sao lại như vậy nếu xem xét từ góc độ nhân vật xưng "tôi" tự kể chuyện mình.
Gợi ý
Trong truyện, phần tả diện mạo của Rô-bin-xơn tác giả lại xếp sau cùng. Xét về độ dài, nó cũng chiếm một số dòng ít ỏi (hơn mười dòng).
Thông thường, trong bức hoạ chân dung, gương mặt chiếm vị trí quan trọng nhất, được hoạ sĩ quan tâm trước hết, sau đó đến trang phục và các thứ khác. Trong truyện này, nếu được kể ở ngôi thứ ba số ít, người kể chuyện chắc sẽ khắc hoạ khuôn mặt đầu tiên, sau đó mới đến trang phục và các trang bị. Cũng có thể trang phục và trang bị được nêu lên trước, sau cùng mới tả đến diện mạo, nhưng diện mạo sẽ được nói rất kĩ, rất dài, trở thành trung tâm chú ý, còn phần nói về trang phục, trang bị trên kia chỉ là cái khung làm tôn bức tranh lên mà thôi.
- Trên bộ mặt, ngoài một câu nói thoáng qua về nước da ("nó không đến nỗi đen cháy"), Rô-bin-xơn lại chỉ được đặc tả về bộ ria mép. Ta không biết gì về các bộ phận khác trên khuôn mặt như mắt, mũi, mồm, tóc tai,... Điều này là một phần do Rô-bin-xơn muốn giới thiệu với độc giả cách ăn mặc kì khôi và những đồ lỉnh kỉnh mang theo người của chàng là chính. Nhưng có lẽ chủ yếu là do phương thức tự sự ở ngôi thứ nhất. Rô-bin-xơn chỉ có thể kể về những gì chàng nhìn thấy được. Không phải ngẫu nhiên, trên khuôn mặt, chàng chỉ kể về bộ ria mép to tướng của mình mà thôi.
Câu hỏi 3. Cuộc sống hết sức khó khăn của Rô-bin-xơn ngoài đảo hoang vào thời gian này hiện lên thấp thoáng qua những chi tiết của bức chân dung tự hoạ ấy ra sao?
Gợi ý
Rô-bin-xơn là người nước Anh, đất nước nằm ở miền ôn đới trên bắc bán cầu. Chàng bị đắm tàu dạt vào một đảo hoang thuộc vùng xích đạo trong một chuyến đi biển xuất phát từ Bra-xin.
Chàng đã sống một mình ngoài đảo hoang trên mười năm. Cuộc sống hết sức khó khăn. Thời tiết ở đảo hoang mưa nắng khắc nghiệt. Người đọc nhận biết được điều này nhờ chi tiết cái mũ với mảnh da dê thòng xuống che sau gáy, đã thế lại còn phải có cái dù trên đầu nữa của Rô-bin-xơn.
Trên hòn đảo hoang này có rất nhiều dê rừng. Trang phục của Rô-bin-xơn tất cả đều bằng da dê: mũ bằng tấm da dê, bộ quần áo bằng da dê, đúng hơn là những tấm da dê buộc túm lại thành quần, thành áo, ủng, bao đựng đạn cũng bằng da dê. Thời gian và thời tiết khắc nghiệt đã làm cho giày, mũ, quần áo trước kia rách tan hết không còn dùng được nữa.
May mà Rô-bin-xơn còn giữ được một cây súng, thuốc súng và đạn ghém. Nhờ có những thứ đó mà bằng cách săn bắn, Rô-bin-xơn đã duy trì được cuộc sống trong bao nhiêu năm và có cả da dê để làm trang phục nữa. Về sau, chàng còn trồng được lúa mì nhờ mấy hạt lúa tình cờ còn sót lại trong những thứ vớt vát từ con tàu đắm. Chàng còn bẫy được cả dê về nuôi cho chúng sinh sản.
Hai cái quai hai bên thắt lưng là chỗ để đeo kiếm và dắt dao găm, Rô-bin-xơn lại dùng để đeo một cái cưa nhỏ và một cái rìu nhỏ. Chứng tỏ trên đảo hoang, Rô-bin-xơn không có kẻ thù phải chống chọi, cái cưa, cái rìu là những công cụ lao động rất cần thiết. Chàng dùng chúng để vào rừng chặt cây, cưa gỗ dựng lều, lấy chỗ che nắng che mưa, rào giậu chỗ ở để đề phòng thú dữ và sau này còn rào khoảnh đất nuôi dê.
Chỉ qua trang phục và các vật dụng Rô-bin-xơn mang trên người, ta cũng đủ thấy cuộc sống của chàng trên đảo hoang hết sức vất vả, khó khăn. Đồng thời, điều đó cũng cho ta thấy chàng là một con người có nghị lực phi thường, một ý chí sắt đá, một bản lĩnh sống cứng cỏi không gì khuất phục nổi.
Câu hỏi 4. Tinh thần lạc quan bất chấp mọi gian khổ của Rô-bin-xơn được thể hiện như thế nào qua các bức chân dung tự hoạ và qua giọng kể của nhân vật?
Gợi ý
Cuộc sống của Rô-bin-xơn gay go như vậy, nhưng khi khắc hoạ chân dung của mình, chàng không lần nào thốt ra lời than phiền đau khổ. Rô-bin-xơn trong bộ trang phục kì dị, chẳng khác nào người rừng, lại kèm theo các đồ nghề lỉnh kỉnh những rìu với cưa, trông càng kì quái hơn. Những bức chân dung ấy lại hiện lên trước mắt chúng ta như một vị chúa đảo trị vì trên đảo quốc của mình.
Đoạn Rô-bin-xơn nói về bộ ria mép của mình với giọng kể hài hước đã thể hiện rõ thêm tinh thần lạc quan của chàng. Chàng kể về cách chăm sóc, xén tỉa bộ ria mép ra sao. Chàng còn hài hước so sánh bộ ria mép to tướng, vểnh cao ấy với cái mắc để treo mũ.
Rô-bin-xơn rơi vào hoàn cảnh cực kì khó khăn. Một người khác ở vào hoàn cảnh ấy có lẽ đã chán nản, tuyệt vọng, buông xuôi rồi chết. Rô-bin-xơn không như vậy. Chàng bám chắc lấy cuộc sống, không phải chỉ là để sống lay lắt, mà luôn luôn phấn đấu để cuộc sống ngày càng tốt hơn. Chàng không để thiên nhiên khuất phục mà đã khuất phục được thiên nhiên.