CÁCH DẪN TRỰC TIẾP VÀ CÁCH DẪN GIÁN TIẾP
A. YÊU CẦU
- Nắm được cách dẫn trực tiếp hoặc gián tiếp lời nói hoặc ý nghĩ của một người nào đó.
- Tuỳ vào tình huống sử dụng để dẫn trực tiếp hay gián tiếp.
B. GỢI Ý TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP
I- Phần bài học
CÁCH DẪN TRỰC TIẾP
Đọc các đoạn trích (trích từ truyện ngắn "Lặng lẽ Sa Pa" của Nguyễn Thành Long) và trả lời câu hỏi (SGK, tr. 53).
Gợi ý
1. Phần in đậm trong đoạn văn (a) là lời nói của nhân vật. Nó ngăn cách với phần trước đó bằng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép.
2. Trong đoạn trích (b), phần in đậm là ý nghĩ của nhân vật. Nó được ngăn cách với phần trước đó bằng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép.
3. Có thể thay đổi vị trí giữa phần in đậm với phần trước đó. Khi đó, dùng dấu ngoặc kép và gạch ngang để ngăn cách giữa hai phần.
Có thể viết:
a) Cháu ở liền trong trạm hàng tháng. Bác lái xe bao lần dừng, bóp còi toe toe, mặc, cháu gan lì nhất định không xuống. Ấy thế là một hôm, bác lái phải thân hành lên trạm cháu. "Đấy, bác cũng chẳng "thèm” người là gì?" - cháu nói.
b) "Khách tới bất ngờ, chắc cu cậu chưa kịp quét tước dọn dẹp, chưa kịp gấp chăn chẳng hạn" - hoạ sĩ nghĩ thầm.
CÁCH DẪN GIÁN TIẾP
Đọc các đoạn trích (SGK, tr. 53) và trả lời câu hỏi.
Gợi ý
1. Phần in đậm trong đoạn trích (a) là lời nói. Nó không cần ngăn cách với phần trước đó bằng dấu câu.
2. Phần in đậm trong đoạn trích (b) là ý nghĩ. Nó được ngăn cách với phần trước đó bằng từ "rằng". Có thể thay từ "rằng" bằng từ "là".
II - Phần luyện tập
Bài tập 1. Tìm lời dẫn trong những đoạn trích sau (trích từ truyện ngắn "Lão Hạc" của Nam Cao, SGK, tr. 14). Cho biết đó là lời nói hay ý nghĩ được dẫn, là lời dẫn trực tiếp hay lời dẫn gián tiếp.
Gợi ý
- Đoạn (a): Phần trong ngoặc kép ("A! Lão già ... thế này à?") là lời dẫn trực tiếp - dẫn lời (qua ý nghĩ của nhân vật gán cho con chó).
- Đoạn (b): Phần trong ngoặc kép ("Cái vườn... còn rẻ cả...") là lời dẫn trực tiếp - dẫn ý.
Bài tập 2. Viết một đoạn văn nghị luận có nội dung liên quan đến một trong ba ý kiến dưới đây (SGK, tr. 54, 55). Trích dẫn ý kiến đó theo hai cách: dẫn trực tiếp và dẫn gián tiếp.
Gợi ý
Em tự chọn một trong ba ý kiến đã cho để viết một đoạn văn có dẫn ý kiến đó theo cách trực tiếp và một đoạn văn dẫn ý kiến đó theo cách gián tiếp.
Ví dụ, nếu em chọn ý kiến (a):
- Dẫn theo cách trực tiếp: Trong Báo cáo Chính trị tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: "Chúng ta phải ghi nhớ... của một dân tộc anh hùng".
- Dẫn theo cách gián tiếp: Trong Báo cáo Chính trị tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh dạy rằng chúng ta phải ghi nhớ... của một dân tộc anh hùng.
Nếu em chọn ý kiến (b):
- Dẫn theo cách trực tiếp: Khi nói về đức tính giản dị của Bác, Thủ tướng Phạm Văn Đồng nhận định: "Giản dị trong đời sống, trong quan hệ với mọi người, trong tác phong, Hồ Chủ tịch cũng rất giản dị trong lời nói và bài viết, vì muốn cho quần chúng nhân dân hiểu được, nhớ được, làm được".
- Dẫn theo cách gián tiếp: Thủ tướng Phạm Văn Đồng cho rằng Bác Hồ là một con người sống rất giản dị, giản dị trong đời sống, trong quan hệ với mọi người, trong tác phong, trong cả lời nói và bài viết, vì người muốn nhân dân hiểu được, nhớ được, làm được.
Nếu em theo ý kiến (c):
- Dẫn theo cách trực tiếp: Ông Đặng Thai Mai khẳng định: "Người Việt Nam ngày nay có lí do đầy đủ và vững chắc để tự hào với tiếng nói của mình".
- Dẫn theo cách gián tiếp: Nhà nghiên cứu Đặng Thai Mai khẳng định rằng người Việt Nam ngày nay có lí do đầy đủ và vững chắc để tự hào với tiếng nói của mình.
Bài tập 3. Hãy thuật lại lời nhân vật Vũ Nương trong đoạn trích sau đây (SGK, tr. 55) theo cách dẫn gián tiếp.
Gợi ý
Trước hết, em cần xác định lời thoại trong đoạn văn là ai nói với ai, đối tượng được nói tới trong lời thoại là ai. Sau đó, em diễn đạt bằng cách thêm vào những thành phần câu, dấu câu thích hợp để hoàn chỉnh. Chú ý lời thoại của Vũ Nương là lời nói trực tiếp.
Chẳng hạn, em có thể viết lại theo cách dẫn gián tiếp: Hôm sau, Linh Phi lấy một cái túi bằng lụa tía, đựng nười hạt minh châu, sai sứ giả Xích Hỗn đưa Phan ra khỏi nước. Vũ Nương nhân đó cũng đưa gửi một chiếc hoa vàng và dặn Phan nói hộ với chàng Trương rằng nếu chàng còn nhớ đến chút tình xưa nghĩa cũ, thì xin lập một đàn giải oan ở bến sông, đốt cây đèn thần chiếu xuống nước, nàng sẽ trở về.