Chuyện người con gái Nam Xương

Bài 4. CHUYỆN NGƯỜI CON GÁI NAM XƯƠNG (Trích Truyền kì mạn lục)

A. YÊU CẦU

HS cảm nhận được:

- Đức hạnh truyền thống, vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ Việt Nam, số phận oan nghiệt của họ dưới chế độ phong kiến qua nhân vật Vũ Nương.

- Sự thành công trong nghệ thuật dựng truyện, xây dựng nhân vật, ngôn ngữ; sự sáng tạo trong việc kết hợp yếu tố kì ảo và tình tiết có thực.

B. GỢI Ý TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP

I - Phần bài học

Câu hỏi 1. Tìm bố cục của truyện.

Gợi ý

Truyện có bố cục ba phần:

- Phần 1 (từ đầu đến "lo liệu như đối với cha mẹ đẻ mình"): Cuộc hôn nhân giữa Trương Sinh và Vũ Nương, sự xa cách do chiến tranh và phẩm hạnh của nàng.

- Phần 2 (từ "Qua năm sau" đến "việc trót đã qua rồi!"): Nỗi oan khuất và cái chết bi thảm của Vũ Nương.

- Phần 3 (còn lại): Cuộc gặp gỡ kì lạ giữa Phan Lang và Vũ Nương trong động Linh Phi. Vũ Nương được minh oan nhưng không trở lại nhân gian được nữa.

Câu hỏi 2. Nhân vật Vũ Nương được miêu tả trong những hoàn cảnh nào? Ở từng hoàn cảnh, Vũ Nương đã bộc lộ những đức tính nào?

Gợi ý

Nhân vật Vũ Nương được miêu tả trong các hoàn cảnh khác nhau. Trong hoàn cảnh nào nàng cũng thể hiện những phẩm chất tốt đẹp của mình.

- Trong cuộc sống vợ chồng, nàng không để xảy ra mối thất hoà. Trương Sinh là người có tính đa nghi nhưng nàng bao giờ cũng giữ được phẩm hạnh của người đàn bà có chồng, sống khuôn phép, làm tròn bổn phận người vợ.

- Khi chồng đăng lính, nàng không nguôi thương nhớ và chỉ mong chồng bình yên trở về. Thời gian vắng chồng, nàng hết lòng phụng dưỡng mẹ chồng, làm tròn bổn phận người con dâu hiếu thảo, chăm sóc con.

- Khi chồng nghi oan cho mình, nàng cố tìm cách thanh minh, nhưng không kết quả. Nàng đã tìm đến cái chết để giải thoát.

Nhìn chung trong các hoàn cảnh, Vũ Nương thể hiện là người phụ nữ đẹp người, đẹp nết, có đủ các phẩm chất mà xã hội phong kiến đòi hỏi ở người phụ nữ: công, dung, ngôn, hạnh. Nàng chỉ có một mục đích duy nhất là vun đắp cho hạnh phúc gia đình. Những người như nàng lẽ ra phải được hưởng hạnh phúc, nhưng lại phải chết một cách oan uổng, đau đớn.

Câu hỏi 3. Vì sao Vũ Nương phải chịu nỗi oan khuất? Từ đó cảm nhận được điều gì về thân phận của người phụ nữ dưới chế độ phong kiến?

Gợi ý

Vũ Nương phải chịu cái chết oan khuất vì nhiều nguyên nhân.

- Trước hết là cuộc hôn nhân giữa Trương Sinh và Vũ Nương là cuộc hôn nhân không "môn đăng hộ đối" - Trương Sinh là con nhà giàu, Vũ Nương "vốn con kẻ khó".

- Trương Sinh là người đàn ông "có tính đa nghi, đối với vợ phòng ngừa quá sức".

- Sự hiểu lầm của Trương Sinh xuất phát từ lời nói thơ ngây, hồn nhiên của một đứa trẻ. Trương Sinh đã xử sự hồ đồ, độc đoán, thiếu bình tĩnh, vũ phu, thô bạo với vợ. Trương Sinh đã không cho Vũ Nương cơ hội trình bày, thanh minh. Dân làng thanh minh, bênh vực cho nàng cũng vô ích.

Chính vì nỗi oan không giải được nên Vũ Nương đã tìm đến cái chết để giải thoát.

Bi kịch của Vũ Nương là lời tố cáo xã hội phong kiến trọng nam khinh nữ, trọng phú khinh bần, người phụ nữ không được chở che, bảo vệ. Bi kịch này cũng là lời tố cáo chiến tranh. Tác phẩm bày tỏ niềm cảm thương của tác giả đối với số phận oan nghiệt của người phụ nữ thời xưa.

Câu hỏi 4. Hãy nêu nhận xét về cách dẫn dắt tình tiết câu chuyện, những lời trần thuật và những lời đối thoại trong truyện.

Gợi ý

- Cách dẫn dắt câu chuyện của tác giả khéo léo và hợp lí. Trương Sinh ít học, đa nghi. Chi tiết "Song Trương Sinh có tính đa nghi, đối với vợ phòng ngừa quá sức" là một chi tiết cài đặt sẵn, một chi tiết quan trọng, thể hiện tài kể chuyện của tác giả. Trương Sinh tin vào lời nói hồn nhiên của con trẻ một cách vội vàng, không suy xét trước sau. Vốn sẵn có tính hay ghen và nghi ngờ nên càng khiến Trường Sinh tin là có thật. Chàng đã không cho vợ có cơ hội thanh minh. Tình huống bất ngờ và cũng rất khó thanh minh cho Vũ Nương. Nàng chỉ còn cách giải oan duy nhất là tìm đến cái chết.

Lời nói hồn nhiên của đứa trẻ đã gây ra mối nghi ngờ của Trương Sinh, và cũng chính đứa trẻ sau này đã giải mối nghi ngờ đó một cách tình cờ và dễ dàng. Trương Sinh tỉnh ngộ thì đã muộn.

Tình tiết trong câu chuyện diễn ra một cách tự nhiên, hợp lí, hấp dẫn.

- Trong truyện có những yếu tố đối thoại. Tuy mới chỉ mức sơ khai, ban đầu, nhưng nó đã làm cho nhân vật có tiếng nói. Những lời độc thoại dài góp phần khẳng định những phẩm chất tốt đẹp và làm bộc lộ tính cách của nhân vật. Đoạn đối thoại giữa đứa con và Trương Sinh vừa đẩy truyện lên cao trào, vừa cởi nút câu chuyện.

Câu hỏi 5. Tìm những yếu tố kì ảo trong truyện. Đưa những yếu tố kì ảo vào một câu chuyện quen thuộc, tác giả nhằm thể hiện điều gì?

Gợi ý

Nguyễn Dữ nổi tiếng với những câu chuyện truyền kì, những câu chuyện có yếu tố hoang đường, kì ảo.

Những yếu tố kì ảo của "Chuyện người con gái Nam Xương" chủ yếu ở phần cuối truyện. Chi tiết mang yếu tố kì ảo: Phan Lang được báo mộng rồi thả rùa; Phan Lang lọt vào cung Linh Phi, được đãi yến tiệc, gặp Vũ Nương trong cung nước; việc Phan Lang bình yên trở về gặp Trương Sinh và kể lại chuyện gặp gỡ kì lạ với Vũ Nương; cảnh Vũ Nương ngồi kiệu hoa đứng ở giữa dòng với cờ tán, võng lọng rực rỡ, lúc ẩn lúc hiện, rồi "bóng nàng loang loáng mờ nhạt dần mà biến đi mất".

Đưa những yếu tố kì ảo vào truyện, tác giả muốn làm hoàn chỉnh thêm nét đẹp vốn có của nhân vật Vũ Nương - một con người luôn nặng tình với cuộc đời, quan tâm đến chồng con, phần mộ tổ tiên và khao khát được minh oan. Đưa những yếu tố kì ảo vào truyện, tác giả còn muốn mở rộng phạm vi hiện thực, tạo ra cơ sở để minh oan cho Vũ Nương, khẳng định lòng trong trắng của nàng. Đồng thời một lần nữa tố cáo chế độ phong kiến hà khắc đã không có chỗ cho người phụ nữ đẹp người, đẹp nết như Vũ Nương.

II - Phần luyện tập

Kể lại "Chuyện người con gái Nam Xương" theo cách của em.

Gợi ý

Khi kể lại câu chuyện này em cần phải bảo đảm đúng cốt truyện, tình tiết câu chuyện; ngôn ngữ trong lời kể của mình có thể thêm bớt, không cần phải trung thành với ngôn ngữ trong truyện.