Ôn tập về truyện

ÔN TẬP VỀ TRUYỆN

A. YÊU CẦU

- Củng cố lại kiến thức về các tác phẩm truyện đã học trong chương trình lớp 9: về cách xây dựng nhân vật, cốt truyện, tình huống truyện.

- Rèn kĩ năng tổng hợp, hệ thống hoá kiến thức.

B. GỢI Ý TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP

Bài tập 1. (SGK tập 2, trang 144)

Bài tập 2. Các tác phẩm truyện sau Cách mạng tháng Tám 1945 trong bảng thống kê trên đã phản ánh được những nét gì về đất nước và con người Việt Nam ở giai đoạn đó.

Gợi ý

Có 5 truyện ngắn Việt Nam từ sau năm 1945 trong chương trình Ngữ văn 9 được sắp xếp theo các thời kì lịch sử như sau:

+ Thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp: Làng (Kim Lân).

+ Thời kì kháng chiến chống đế quốc Mĩ: Chiếc lược ngà (Nguyễn Quang Sáng), Lặng lẽ Sa Pa (Nguyễn Thành Long), Những ngôi sao xa xôi (Lê Minh Khuê).

+ Từ sau năm 1975: Bến quê (Nguyễn Minh Châu).

Các tác phẩm trên đã phản ánh được một phần những nét tiêu biểu của đời sống xã hội và con người Việt Nam với tư tưởng và tình cảm của họ trong những thời kì lịch sử có nhiều biến cố lớn lao, từ sau Cách mạng tháng Tám 1945, chủ yếu là trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ.

Bài tập 3. Hình ảnh các thế hệ con người Việt Nam yêu nước trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ đã được miêu tả qua những nhân vật nào?

Hãy nêu những nét phẩm chất chung của các nhân vật ấy và nét tính cách nổi bật ở mỗi nhân vật.

Gợi ý

- Hình ảnh các thế hệ con người Việt Nam yêu nước trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ đã được miêu tả qua những nhân vật như: Ông Hai (Làng), người thanh niên (Lặng lẽ Sa Pa), ông Sáu và bé Thu (Chiếc lược ngà), ba cô gái thanh niên xung phong (Những ngôi sao xa xôi).

- Mỗi người có những tính cách riêng:

+ Ông Hai: tình yêu làng thật đặc biệt, nhưng phải đặt trong tình cảm yêu nước và tinh thần kháng chiến.

+ Người thanh niên: yêu thích và tìm hiểu ý nghĩa công việc thầm lặng một mình trên núi cao, có những suy nghĩ và tình cảm tốt đẹp, trong sáng về công việc và đối với mọi người.

+ Bé Thu: tính cách cứng cỏi, tình cảm nồng nàn, thắm thiết với người cha.

+ Ông Sáu: tình cha con sâu nặng, tha thiết trong hoàn cảnh éo le và xa cách của chiến tranh.

+ Ba cô gái thanh niên xung phong: tinh thần dũng cảm không sợ hi sinh khi làm nhiệm vụ hết sức nguy hiểm, tình cảm trong sáng, hồn nhiên, lạc quan trong hoàn cảnh chiến đấu ác liệt.

Phẩm chất chung của họ: đều có tình yêu đất nước, quê hương, yêu những người thân trong gia đình, tình đồng đội, tình người cao quý; tinh thần vượt qua khó khăn, thử thách, không sợ vất vả, hi sinh; lạc quan yêu đời, yêu công việc mình làm và làm việc với tinh thần trách nhiệm cao.

Bài tập 4. Trong số các nhân vật của những tác phẩm truyện được học ở lớp 9, em có ấn tượng sâu sắc với những nhân vật nào? Nêu cảm nghĩ của em về một nhân vật.

Gợi ý

Trong các truyện đã học, em thấy nhân vật nào (thuộc truyện nào) để lại ấn tượng sâu sắc nhất, em viết cảm nghĩ về nhân vật ấy.

Hãy phân tích nhân vật bằng nhận thức và tình cảm của mình.

Bài tập 5. Các tác phẩm truyện ở lớp 9 đã được trần thuật theo các ngôi kể nào? Những truyện nào có nhân vật kể chuyện trực tiếp xuất hiện (nhân vật xưng "tôi")? Cách trần thuật này có ưu thế như thế nào?

Gợi ý

- Những truyện sử dụng cách trần thuật ở ngôi thứ nhất (nhân vật xưng "tôi"): Chiếc lược ngà, Cố hương, Rô-bin-xơn ngoài đảo hoang, Những ngôi sao xa xôi, Những đứa trẻ.

- Những truyện tuy không xuất hiện trực tiếp nhân vật kể chuyện xưng "tôi" nhưng truyện vẫn được trần thuật chủ yếu theo cái nhìn và giọng điệu của một nhân vật, thường là nhân vật chính: Làng, Lặng lẽ Sa Pa, Bến quê.

Cách trần thuật như trên tạo thuận lợi cho việc miêu tả tâm lí, tính cách nhân vật một cách sâu sắc và chân thật.

Bài tập 6. Ở những truyện nào tác giả sáng tạo được tình huống truyện đặc sắc?

Gợi ý

Trong các truyện Làng, Chiếc lược ngà, Bến quê, Bố của Xi - mông, tác giả đã tạo ra được những tình huống truyện rất đặc sắc.