Luyện từ và câu: Câu ghép

I. Nhận xét:

Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:

Mỗi lần dời nhà đi, bao giờ con khỉ cũng nhảy phóc lên ngồi trên lưng con chó to. Hễ con chó đi chậm, con khỉ cấu hai tai chó giật giật. Con chó chạy sải thì khỉ gò lưng như người phi ngựa. Chó chạy thong thả, khỉ buông thõng hai tay, ngồi ngúc nga ngúc ngắc.

Đoàn Giỏi

1. Đánh số thứ tự các câu trong đoạn văn trên rồi xác định chủ ngữ, vị ngữ trong từng câu:

- Câu 1 có 1 cụm CN - VN:

Mỗi lần dời nhà đi, bao giờ con khỉ (CN )/ cũng nhảy phóc lên ngồi trên lưng con chó to.(VN)

- Câu 2 có 2 cụm CN - VN:

Hễ con chó (CN) / đi chậm (VN), con khỉ (CN)/ cấu hai tai chó giật giật. (VN)

- Câu 3 có 2 cụm CN - VN:

Con chó (CN)/ chạy sải (VN) thì khỉ (CN)/ gò lưng như người phi ngựa (VN).

- Câu 4 có 2 cụm CN - VN trong đó cụm thứ hai có 1 CN, 2 VN.

Chó (CN) / chạy thong thả (VN), khỉ (CN)/ buông thõng hai tay (VN1), ngồi ngúc nga ngúc ngắc (VN2).

2. Xếp các câu trên vào nhóm thích hợp:

a) Câu đơn (câu do một cụm chủ ngữ - vị ngữ tạo thành): Câu 1

b) Câu ghép (câu do nhiều cụm chủ ngữ - vị ngữ bình đẳng với nhau tạo thành): Câu 2, 3, 4.

3. Có thể tách mỗi cụm chủ ngữ - vị ngữ trong các câu ghép nói trên thành một câu đơn được không? Vì sao?

Không tách được, vì các vế câu diễn tả những ý có quan hệ chặt chẽ với nhau. Ví dụ: Hễ con chó / đi chậm, con khỉ / cấu hai tai chó. Con chó / chạy sải thì khỉ / gò lưng... Tách mỗi vế câu thành 1 câu đơn (kể cả trong trường hợp bỏ quan hệ từ hễ..., thì...) sẽ tạo nên đoạn văn gồm những câu rời rạc, không gắn kết với nhau về nghĩa.

4. Thế nào là câu ghép?

- Câu ghép là câu do nhiều vế câu ghép lại.

- Mỗi vế câu ghép thường có cấu tạo giống một câu đơn (có đủ chủ ngữ, vị ngữ) và thể hiện một ý có quan hệ chặt chẽ với ý của những vế câu khác.

II. Luyện tập:

Câu 1. Tìm câu ghép trong đoạn văn dưới đây. Xác định các vế câu trong từng câu ghép:

Biển luôn thay đổi màu tuỳ theo sắc mây trời. Trời xanh thẳm, biển cũng thẳm xanh, như dâng cao lên, chắc nịch. Trời rải mây trắng nhạt, biển mơ màng dịu hơi sương. Trời âm u mây mưa, biển xám xịt, nặng nề. Trời ầm ầm dông gió, biển đục ngầu, giận dữ... Biển nhiều khi rất đẹp, ai cũng thấy như thế. Nhưng vẻ đẹp của biển, vẻ đẹp kì diệu muôn màu muôn sắc ấy phần rất lớn là do mây, trời và ánh sáng tạo nên.

Theo Vũ Tú Nam

* Tham khảo bảng dưới đây:

Câu 2. Có thể tách mỗi vế câu ghép vừa tìm được ở bài tập 1 thành một câu đơn được không? Vì sao?

Các vế của mỗi câu ghép nói trên không thể tách thành những câu đơn vì chúng diễn tả những ý có quan hệ rất chặt chẽ với nhau.

Câu 3: Thêm một vế câu vào chỗ trống để tạo thành câu ghép:

a) Mùa xuân đã về, ...

Mùa xuân đã về, cây cối đâm chồi nẩy lộc xanh tươi.

b) Mặt trời mọc, ...

Mặt trời mọc, sương tan dần.

c) Trong truyện cổ tích Cây khế, người em chăm chỉ, hiền lành, còn ...

Trong truyện cổ tích Cây khế, người em chăm chỉ, hiền lành, còn người anh thì tham lam, lười biếng.

d) Vì trời mưa to ...

Vì trời mưa to nên đường ngập nước.

* Em thử đặt thêm các vế câu khác.