I. KIẾN THỨC CƠ BẢN
" Bức thư của thủ lĩnh da đỏ" là bài viết nêu lên quan điểm của người dân da đỏ đối với thiên nhiên, môi trường, năng lượng, dân số, bảo vệ hoà bình và giữ gìn bản sắc của dân tộc.
Qua đó ta thấy bức thư của người thủ lĩnh da đỏ là bài ca về tự do và tình yêu quê hương.
- Những câu văn giàu tính triết lí, có ngữ điệu thiết tha và sắc sảo.
- Giọng văn của bức thư có tính chất khẳng định, có tính nhắn nhủ, khuyên bảo.
Vì vậy một bức thư nói về chuyện mua bán đất đai cách đây hơn một thế kỉ mà vẫn được xem là văn bản hay nhất nói về thiên nhiên và môi trường.
GHI NHỚ.
Dù là đọc bức thư của người thủ lĩnh da đỏ ở Châu Mĩ cách hàng thế kỉ ta vẫn thấy nó gần gũi, giúp ta phát hiện những vấn đề mà trước đây chưa thấy một cách đúng mức.
Bài viết còn cho ta học tập một cách viết đây hình tượng và sinh động, làm sống lại những gì là quá khứ.
Qua bức thư trả lời mua đất trên đây, ta nắm bắt một cách kịp thời những vấn đề nóng hổi của cuộc sống hiện nay đối với môi trường. Bài viết này giúp ta suy ngẫm liên tưởng đến việc bảo vệ môi trường về mọi mặt, mọi khía cạnh. Con người phải sống hoà hợp với thiên nhiên, phải chăm lo bảo vệ môi trường và thiên nhiên.
II. TRẢ LỜI CÂU HỎI
1. Đọc phần đầu của bức thư từ "Đối với đồng bào tôi" đến "tiếng nói của cha ông chúng tôi".
a. Phép nhân hoá và so sánh đã dùng:
- Phép so sánh:
+ Dòng nước óng ánh, êm ả trôi... là máu của tổ tiên chúng tôi
- Phép nhân hoá:
+ Bởi mảnh đất này là mẹ của người da đỏ.
+ Những bông hoa ngát hương là người chị, người em của chúng tôi.
b. Tác dụng của phép nhân hoá và so sánh:
Khẳng định mỗi tấc đất, mỗi dòng sông, bầu trời, không khí, động thực vật là thiêng liêng đối với người da đỏ, là bà mẹ của người da đỏ nên không thể đem bán.
2. Đọc đoạn giữa của bức thư từ "Tôi biết người da trắng không hiểu cách sống" đến "Mọi vật trên đời đều có sự ràng buộc".
a. Đoạn văn đã nói lên sự khác biệt trong "cách sống" trong thái độ đối với "Đất", đối với thiên nhiên giữa người "da đỏ" và người "da trắng":
- ... Đối với họ (người da trắng) mảnh đất này cũng như mảnh đất khác coi là món hàng mua bán.
-... Mảnh đất này là kẻ thù của họ... khi đã chinh phục được, thì họ sẽ lấn tới chẳng nơi nào yên tĩnh, chỉ là những tiếng ồn ào lăng mạ.
- Còn đối với người da đỏ thì đất là mẹ. Họ gắn bó máu thịt với đất, hòa mình vào thiên nhiên để bảo vệ môi trường.
b. Cách cư xử của người da trắng mới nhập cư hoàn toàn đối lập với người da đỏ. Để làm nổi bật nội dung ấy tác giả đã sử dụng thủ pháp đối lập như:
+ Người anh em / kẻ thù.
+ Mẹ đất, anh em, bầu trời/ mua được tước đoạt được.
- Dùng điệp ngữ kết hợp với phép đối lập:
+ "Tôi biết cách sống của chúng tôi khác với cách sống của các ngài".
+ "Tôi thật không hiểu nổi".
+ "Tôi không hiểu bất cứ một cách sống nào khác".
3. Đọc đoạn còn lại của bức thư:
a. Các ý chính của đoạn văn:
- "Đất đai giàu có được là do nhiều mạng sống" của người da đỏ. Phải kính trọng "đất đai".
- Nếu người da đỏ buộc phải bán đất thì "người da trắng" và con cháu họ phải biết kính trọng đất đai như người da đỏ. Đất là mẹ.
b. Cách hành văn, giọng điệu của đoạn này có tính chất khẳng định, mạnh mẽ, dứt khoát hơn đoạn trên.
c. "Đất là Mẹ", là Mẹ của loài người. Vì vậy những điều xảy ra đối với đất đại là xảy ra đối với những đứa con của Đất. Câu kết luận có tính chất cảnh báo kẻ chinh phục không phải muốn làm gì thì làm!
4. Bức thư đã sử dụng rất nhiều yếu tố của phép lặp (lặp ý, lặp từ ngữ, lặp câu). Hãy lập bảng thống kê một phần hay toàn bộ những yếu tố lặp ấy và chỉ ra tác dụng biểu hiện tư tưởng, tình cảm của chúng.
THỐNG KÊ
a. Lặp từ ngữ: (có ý nghĩa tăng sức biểu cảm)
- thiêng liêng
- người anh em
- hoang dã
- người da đỏ
- người da trắng
- tổ tiên.
b. Lặp câu: (có ý nghĩa khẳng định lập luận)
- Tôi biết...
- Tôi là kẻ hoang dã.
- Người phải dạy, phải bảo...
- Mẹ cũng là một phần của chúng tôi.
- Những bông hoa ngát hương là người chị, người em.
- Những mỏm đá, những vũng nước là (...) đều chung một gia đình.
c. Lặp ý: (có ý nghĩa nhấn mạnh ý chủ đạo).
- Bởi lẽ mảnh đất này là bà mẹ của người da đỏ.
- Bởi lẽ mảnh đất này đối với chúng tôi là thiêng liêng.
- Tiếng thì thầm của côn trùng là những điều thiêng liêng trong kí ức.
- Tiếng thì thầm của dòng nước chính là tiếng nói của cha ông chúng tôi.
- Các dòng sông là những người anh em của chúng tôi.
5. Hãy giải thích vì sao một bức thư nói về chuyện mua bán đất ở thế kỉ trước cho đến nay vẫn được nhiều người xem là những văn bản hay nhất nói về thiên nhiên và môi trường?
Bức thư nói về thiên nhiên, mua đất đai mà vẫn được xem là văn bản hay nhất, đã gây xúc động đến người đọc:
- Bức thư là lời phê phán kịch liệt đối với thái độ coi thường các yếu tố thiên nhiên. Nói về đất mà như nói về tổ tiên, con người, với mẹ, với người thân.
- Tình yêu quê hương xứ sở được nói bằng một tấm lòng thắm thiết, trân trọng.
- Cách ứng xử thiên nhiên rất tiến bộ và phù hợp với thời đại hiện nay (về đất đai, nước non, không khí, muông thú). Vấn đề có ý nghĩa toàn nhân loại phải quan tâm.
III. LUYỆN TẬP
- Một số câu hay trong các đoạn nói về không khí, ánh sáng, đất nước, thực vật, thú vật.
+ Mảnh đất này là thiêng liêng và những tia sáng chói chang phản chiếu từ mặt hồ trong vắt sẽ nói lên cái gì đó về kí ức của người da đỏ. Tiếng thì thầm của dòng nước chính là tiếng nói của cha ông chúng tôi.
+ Cái gì đã xảy ra đối với cuộc sống, nếu con người không nghe được âm thanh lẻ loi của chú chim đớp mồi hay tiếng tranh cãi của những chú ếch ban đêm bên hồ? Tôi là người da đỏ, tôi thật không hiểu nổi điều đó. Người Anh-điêng chúng tôi đưa những âm thanh êm ái của những cơn gió thoảng qua trên mặt hồ, được nước mưa gội rửa và thấm đượm hương thơm của phấn thông.
+ Không khí quả là quý giá đối với người da đỏ, bởi lẽ bầu không khí này là của chung, muông thú, cây cối và con người cùng nhau hít thở.
+ Tôi là kẻ hoang dã, tôi không hiểu bất cứ một cách sống nào khác. Tôi đã chứng kiến cả ngàn con trâu rừng bị chết dần chết mòn trên những cánh đồng trơ trọi vì bị người da trắng bắn mỗi khi có đoàn tàu chạy qua. Tôi là kẻ hoang dã, tôi không hiểu nổi tại sao một con ngựa sắt nhả khói lại quan trọng hơn nhiều con trâu rừng mà chúng tôi chỉ giết để duy trì cuộc sống. Con người là gì, nếu cuộc sống thiếu những con thú? Mọi vật trên đời đều có sự ràng buộc.