I. KIẾN THỨC CƠ BẢN
A. Câu thiếu chủ ngữ:
1. Tìm chủ ngữ, vị ngữ của mỗi câu:
a. Qua truyện "Dế Mèn phiêu lưu kí" cho thấy Dế Mèn biết phục thiện.
- Câu thiếu chủ ngữ (Ai - cho thấy Dế Mèn biết phục thiện?)
b. Qua truyện "Dế Mèn phiêu lưu kí" em thấy Dế Mèn biết phục thiện.
- Em: chủ ngữ, thấy Dế Mèn biết phục thiện: vị ngữ (câu có đủ chủ ngữ, vị ngữ).
2. Chữa lại câu viết sai cho đúng? (có 2 cách)
- Qua truyện "Dế Mèn phiêu lưu kí" tác giả cho em thấy Dế Mèn biết phục thiện.
(Câu thêm chủ ngữ: tác giả)
Câu biến vị ngữ thành cụm chủ – vị
- Qua truyện "Dế Mèn phiêu lưu kí", em thấy Dế Mèn biết phục thiện.
B. Câu thiếu vị ngữ:
1. Tìm chủ ngữ, vị ngữ của mỗi câu dưới đây:
a. Thánh Gióng: chủ ngữ
Cưỡi ngựa sắt, vung roi sắt, xông thẳng vào quân thù: vị ngữ
Câu có đủ thành phần.
b. Hình ảnh Thánh Gióng cưỡi ngựa sắt, vung roi sắt, xông thẳng vào quân thù.
- Hình ảnh: danh từ trung tâm.
- Thánh Gióng cưỡi ngựa sắt, cung roi sắt, xông thẳng vào quân thù: phụ ngữ
Câu thiếu vị ngữ.
c. Bạn Lan, người giỏi nhất lớp 6A.
Câu thiếu vị ngữ: chỉ mới có phần giải thích cho cụm từ (người giỏi nhất lớp 6A).
d. Bạn Lan là người giỏi nhất lớp 6A.
- Bạn Lan: chủ ngữ
- Là người giỏi nhất lớp 6A: vị ngữ
Câu có đủ thành phần chủ – vị.
2. Cách chữa câu sai (câu b):
- Thêm vị ngữ:
"Hình ảnh Thánh Gióng cưỡi ngựa sắt, vung roi sắt, xông thẳng vào quân thù đã để lại trong em niềm kính phục".
- Thêm cụm chủ – vị (em / rất thích):
"Em rất thích hình ảnh Thánh Gióng cưỡi ngựa sắt, vung roi sắt, xông thẳng vào quân thù".
3. Cách chữa câu c:
Thêm một cụm từ làm vị ngữ.
"Bạn Lan, người giỏi nhất lớp 6A là bạn thân của tôi".
Biến câu đã cho thành một cụm chủ – vị.
"Tôi rất quý bạn Lan, người giỏi nhất lớp 6A".
II. LUYỆN TẬP
1. Em hãy đặt câu hỏi để kiểm tra xem những câu dưới đây có thiếu chủ ngữ hoặc vị ngũ không?
a. Từ hôm đó, bác Tai, cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay không làm gì nữa.
Gợi ý:
- Chủ ngữ phải trả lời câu hỏi: Ai? Cái gì?
- Vị ngữ phải trả lời câu hỏi là: Là ai? Là cái gì? Như thế nào, ra sao?
Từ đó ta có câu trả lời:
Ai: bác Tai, cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay (chủ ngữ)
Làm gì: không làm gì nữa (vị ngữ)
Như vậy, câu này không thiếu chủ ngữ hoặc vị ngữ.
b. Lát sau... hổ đẻ được.
- hổ (chủ ngữ)
- đẻ (vị ngữ)
"Lát sau": trạng ngữ đứng trước danh từ. Câu này cũng không thiếu chủ ngữ, vị ngữ.
c. Hơn mười năm sau, bác Tiều già rồi chết.
- Ai? (chủ ngữ) – bác Tiêu
- Làm gì? (vị ngữ) - già rồi chết
2. Trong số những câu dưới đây, câu nào viết sai?
a. - Kết quả đầu tiên của năm học ở trường Trung học cơ sở: cụm chủ ngữ.
- Đã động viên em rất nhiều, cụm vị ngữ.
Câu đủ thành phần
b. Với kết quả năm học đầu tiên ở trường Trung học cơ sở đã động viên em rất nhiều: cụm trạng ngữ, thiếu chủ ngữ và vị ngữ.
Có thể chữa: bỏ từ mới, ta có câu hoàn chỉnh:
- Kết quả của năm học...: chủ ngữ
- Đã động viên em rất nhiều... vị ngữ
c. Những câu chuyện dân gian mà chúng tôi thích nghe kể: thiếu vị ngữ
- Những câu chuyện dân gian mà chúng tôi thích nghe kể đều mang đậm tính nhân văn.
d. Chúng tôi thích nghe kể những câu chuyện dân gian.
- Chúng tôi: chủ ngữ.
- Thích nghe kể những câu chuyện dân gian: vị ngữ
3. Điền chủ ngữ thích hợp vào chỗ trống:
Các em tự điền vào.
Gợi ý:
Ai: bắt đầu học hát...
Con gì: hót líu lo...
4. Điền vị ngữ thích hợp vào chỗ trống:
Các em thực hiện bài tập này:
Gợi ý:
a. Khi học ở lớp 5, Hải như thế nào?
- học giỏi, học tốt?
- hay nói chuyện?
b. Lúc Dế Choắt chết, Dế Mèn:
- ân hận
- khóc lóc
c. Buổi sáng mặt trời...
- chiếu những tia nắng sớm xuống...
d. Trong thời gian nghỉ hè, chúng tôi...
- đi đâu?
- làm gì?
5. Hãy chuyển mỗi câu ghép dưới đây thành 2 câu đơn
Gợi ý:
- Xác định chủ ngữ và vị ngữ ở mỗi vế câu.
- Thay dấu phẩy (,) bằng dấu chấm (.) nếu có thể tách mỗi về thành câu đơn.
"Hổ đực mừng rỡ đùa giỡn với con.
Hổ cái thì nằm phục xuống, dáng mỏi mệt lắm”.
b. Mấy hôm nọ, trời mưa lớn, trên những ao quanh bãi, nước dâng trắng mênh mông.
"Mấy hôm nọ trời mưa lớn.
Trên những hồ ao quanh bãi, nước dâng trắng mênh mông.”
c. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trong hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành.
Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước. Trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hay dãy trường thành.