I. KIẾN THỨC CƠ BẢN
A. CỤM DANH TỪ LÀ GÌ?
1. Các từ ngữ bổ sung ý nghĩa:
"Ngày xưa, có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển".
- xưa bổ sung từ ngày.
- hai: bổ sung ý cho vợ chồng.
- ông lão đánh cá bổ sung ý cho vợ chồng.
- một: bổ sung cho túp lều.
2. So sánh các cách nói sau đây rồi rút ra nhận xét về nghĩa của cụm danh từ so với nghĩa của một danh từ.
- Túp lều / một túp lều
- Một túp lều / một túp lều nát
- Một túp lều nát / một túp lều nát trên bờ biển
Nhận xét: Nghĩa của cụm danh từ đầy đủ hơn một mình danh từ, số lượng phụ từ càng tăng, càng phức tạp thì nghĩa của cụm danh từ càng đầy đủ hơn.
3. Tìm một cụm danh từ. Đặt câu với cụm danh từ ấy rồi rút ra nhận xét về hoạt động trong câu của cụm danh từ so với một danh từ.
- Danh từ "sắt"
- Cụm danh từ: "Chàng vứt luôn thanh sắt ấy xuống biển".
Nhận xét: Cụm danh từ hoạt động trong câu như một danh từ (có thể làm chủ ngữ, vị ngữ). Khi làm vị ngữ có là đứng trước. Ví dụ:
“Đó là thanh sắt”.
B. CẤU TẠO CỦA CỤM DANH TỪ:
1. Tìm các cụm danh từ trong câu:
"Vua sai ban cho làng ấy ba thúng gạo nếp với ba con trâu đực, ra lệnh phải nuôi làm sao cho ba con trâu ấy đẻ thành chín con, hẹn năm sau phải đem nộp đủ, nếu không thì cả làng phải tội!".
(Em bé thông minh)
a. Các cụm danh từ là:
làng ấy, ba thúng gạo nếp, ba con trâu đực,
ba con trâu ấy, chín con, năm sau, cả làng
b. Các từ ngữ phụ thuộc đứng trước danh từ :
cả, ba, chín
c. Các từ ngữ phụ thuộc đứng sau danh từ:
ấy, nếp, đực, sau
2. Sắp xếp chúng thành loại:
- Các phụ từ đứng trước có hai loại:
+ cả
+ ba, chín
- Các phụ từ đứng sau có hai loại:
+ nếp, đực, sau
+ ấy
II. LUYỆN TẬP:
1. Tìm những cụm danh từ trong những câu sau:
a. Vua cha yêu thương Mị Nương hết mực, muốn kén cho con một người chồng thật xứng đáng.
b. (...) Gia tài chỉ có một lưỡi búa của cha để lại.
c. Đại bàng nguyên là một con yêu tinh ở trên núi có nhiều phép lạ.
Các cụm danh từ:
a. một người chồng thật xứng đáng
b. một lưỡi búa của cha để lại
c. một con yêu tinh ở trên núi, có nhiều phép lạ.
2. Tìm phụ ngữ thích hợp điền vào chỗ trống (SGK)
- Chàng vứt luôn thanh sắt ấy xuống nước.
- Thần không ngờ thanh sắt vừa rồi lại chui vào lưới mình.
- Lần thứ ba, vẫn thanh sắt cũ mắc vào lưới.