I. KIẾN THỨC CƠ BẢN
A. Cụm động từ là gì?
1. Các từ in đậm bổ sung cho những từ:
Viên quan ấy đã đi nhiều nơi đến đâu viên quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người.
đã... nhiều nơi bổ sung ý nghĩa cho động từ "đi".
cũng... những câu đố... bổ sung ý nghĩa động từ "ra".
2. Thử lược bỏ các từ ngữ in nghiêng nói trên rồi rút ra nhận xét về vai trò của chúng.
- Lược bỏ các từ ngữ in nghiêng câu sẽ không còn ý nghĩa. Từ đó ta thấy ý nghĩa của các từ bổ sung và ý nghĩa của cụm động từ trong câu là quan trọng.
3. Tìm các cụm động từ. Đặt câu với cụm động từ ấy rồi rút ra nhận xét về hoạt động trong câu của cụm động từ so với một động từ.
- Cụm động từ: đã xâu được sợi chỉ xuyên qua đường ruột ốc. (Em bé thông minh)
- Đặt câu:
"Quả nhiên con kiến càng đã xâu được sợi chỉ xuyên qua đường ruột ốc hộ cho nhà vua".
- Nhận xét về hoạt động trong câu của cụm động từ so với một động từ:
* đã: bổ sung ý nghĩa cho động từ xâu về thời gian.
* được sợi chỉ: bổ sung ý nghĩa cho động từ xâu các chi tiết về đối tượng, cách thức hành động.
Như vậy cụm động từ có phần trước (đã) và phần sau (được sợi chỉ...) bổ sung đầy đủ ý nghĩa hơn cho một động từ (xâu).
B. Cấu tạo của cụm động từ:
1. Mô hình cấu tạo các cụm động từ:
Phần trước → Phần trung tâm → Phần sau
2. Tìm phụ ngữ cho cụm từ:
Viên quan ấy đã từng đi nhiều nơi, tận những làng mạc xa xôi...
- Phụ ngữ ở phần trước; từng bổ sung ý nghĩa cho động từ đi về sự tiếp diễn tương tự.
- Phụ ngữ ở phần sau: tận những làng mạc xa xôi bổ sung ý nghĩa cho động từ đi về chi tiết về địa điểm.
II. LUYỆN TẬP:
1. Tìm các cụm động từ trong những câu:
a. Em bé còn đang đùa nghịch ở sau nhà:
- Cụm động từ: "còn đang đùa nghịch ở sau nhà".
b. Vua cha yêu thương Mị Nương hết mực, muốn kén cho con một người chồng xứng đáng.
- Cụm động từ:
+ yêu thương Mị Nương hết mực.
+ muốn kén cho con một người chồng xứng đáng.
c. Cuối cùng, triều đình đành tìm cách giữ sứ thần ở công quán để có thì giờ đi hỏi ý kiến em bé thông minh.
- đành tìm cách giữ sứ thần ở công quán.
- có thì giờ đi hỏi ý kiến em bé thông minh nọ.
2. Chép các cụm động từ trên vào mô hình cụm động từ:
3. Nêu ý nghĩa của các phụ từ được in nghiêng trong đoạn dưới đây.
Việc dùng các phụ ngữ này trước động từ miêu tả hành động của người cha và viên quan nói lên điều gì về trí thông minh của chú bé trong truyện "Em bé thông minh"?
Người cha đứng ngẩn người ra chưa biết trả lời thế nào thì đứa con chừng bảy, tám tuổi nhanh miệng hỏi lại quan (...) Viên quan nghe cậu bé hỏi lại như thế thì há hốc mồm sửng sốt, không biết đáp sao cho ổn. Quan thầm nghĩ nhất định nhân tài ở đây rồi, chả phải tìm đâu mất công. (Em bé thông minh)
Hai phụ ngữ chưa và không đều có nghĩa phủ định. Chưa là sự phủ định tương đối (hiện thời chưa có, nhưng có thể có trong tương lai). Còn không là phủ định tuyệt đối, hàm nghĩa không bao giờ có điều gì đó. Cách dùng hai từ này cho thấy sự thông minh, nhanh trí của em bé. Người cha chưa kịp nghĩ ra câu trả lời thì con đã đáp lại bằng một câu mà viên quan không thể trả lời được.
4. Viết một câu trình bày ý nghĩa của truyện “Treo biển” chỉ ra cụm động từ trong đoạn văn đó.
Truyện “Treo biển" phê phán những người thiếu chủ kiến, khi làm việc không suy xét kĩ.