I. KIẾN THỨC CƠ BẢN
1. Truyện đã đề cập đến một loại người đau khổ nhất, một số phận thấp hèn nhất - đau khổ thấp hèn đến nỗi từ vẻ bên ngoài đã không ra con người. Nhưng nếu ban đầu, cái vỏ xấu xí làm cho thân phận nhân vật thấp kém bao nhiêu thì về sau tài năng phẩm chất và sự biến hóa lại làm cho nhân vật trở nên khác thường, đẹp đẽ bấy nhiêu. Đó cũng là ước mơ của nhân dân về một sự đổi đời, một sự thay đổi số phận trong xã hội cũ. Điều đó nói lên khi sáng tác loại truyện này, nhân dân đã nhận thức sâu sắc về số phận địa vị của mình. Và sau hết, đó còn là sự đề cao con người theo một tinh thần nhân đạo cao cả.
Là một cục thịt đỏ hỏn, tưởng chỉ biết lăn lóc trong nhà, nhưng Sọ Dừa lại chăn bò rất giỏi và có đủ đồ sính lễ để cưới cô út con gái phú ông. Chàng đã trút bỏ cái lốt xấu xí, hiện nguyên hình thành một chàng trai khôi ngô tuấn tú, học giỏi, thi đỗ trạng nguyên. Trước khi đi sứ, chàng đã chủ động bảo vệ an toàn cho vợ, và khi về, trong tiệc đoàn viên, đã trừng trị đích đáng hai cô chị ác độc.
Sọ Dừa thuộc kiểu truyện người đội lốt vật hay người mang lốt xấu xí khá phổ biến trong truyện cổ tích thần kì Việt Nam cũng như trên thế giới. Cùng kiểu truyện Sọ Dừa, ở nước ta có các truyện như Lấy Chồng Dê, Lấy Vợ Cóc, Nàng Út Ống Tre... kể về các nhân vật có cái vỏ ngoài xấu xí, dị dạng nhưng lại có vẻ đẹp bên trong tuyệt vời cả tài năng, phẩm chất. Các truyện này đề cao giá trị chân chính của con người, khơi gợi và đề cao tình thương đối với người bất hạnh.
2. Môtíp người đội lốt xấu xí và môtíp biến hình (Sọ Dừa thành chàng trai tuấn tủ) là những nét đặc trưng của truyện cổ tích, góp phần nhấn mạnh ý nghĩa của truyện: mơ ước đổi đời của nhân dân ta.
Các tác giả dân gian đã dẫn dắt người đọc, người nghe đi từ sự ngạc nhiên này đến sự ngạc nhiên khác bằng những chi tiết bất ngờ thú vị: Sọ Dừa mà lại chăn bò giỏi, lại thổi sáo cho đàn bò gặm cỏ; Sọ Dừa mà lại đòi cưới vợ, lại cưới con gái phủ ông, và đã định cưới là cưới được vợ ngay; lại biến thành chàng trai khôi ngô tuấn tú, lại học giỏi, đỗ trạng nguyên. Sọ Dừa đưa cho vợ những vật phòng thân trước khi đi sứ.
Các chi tiết hoang đường tô đậm tính cách nhân vật, bộc lộ rõ chủ đề tác phẩm và làm cho câu chuyện thêm li kì, hấp dẫn.
Truyện Sọ Dừa đề cao giá trị chân chính của con người, bày tỏ tình thương đối với những người bất hạnh đồng thời cũng lên án những kẻ có bụng dạ xấu xa.
II. TRẢ LỜI CÂU HỎI
1. Sự ra đời của Sọ Dừa thật khác thường:
- Mẹ Sọ Dừa vào rừng hái củi, khát nước quá, bỗng nhiên thấy cái sọ dừa bên gốc cây to đựng đầy nước mưa, bà bưng lên uống thế là có thai rồi sinh ra Sọ Dừa không chân, không tay, tròn như một quả dừa, cứ lăn lông lốc trong nhà.
- Kể về sự ra đời của Sọ Dừa như vậy, nhân dân muốn thể hiện điều gì và muốn chú ý đến những con người như thế nào?
Kể về sự ra đời của Sọ Dừa như vậy, nhân dân muốn thể hiện ý sau: Trong cuộc sống có rất nhiều người không được sinh ra một cách bình thường mà họ bị tật nguyền hoặc có hình hài dị dạng xấu xí. Truyện muốn chú ý tới những con người bất hạnh này và tỏ thái độ thông cảm với họ, quí trọng họ.
2. Sự tài giỏi của Sọ Dừa thể hiện qua các chi tiết sau:
- Chăn bò rất giỏi: lùa bò ra đồng, về chuồng chu đáo, ngày nào bà cũng được ăn cỏ no căng bụng.
- Thổi sáo rất hay.
- Sắm sửa được đầy đủ mọi thứ lễ vật để mang đến nhà phú ông xin làm rể
- Tiệc cưới được Sọ Dừa tổ chức thật linh đình.
- Sọ Dừa thông minh, chăm chỉ học hành, đậu Trạng nguyên, trước khi đi sứ đã đoán trước được những khó khăn mà vợ chàng sẽ gặp phải nên đã cho vợ những thứ để phòng thân.
Giữa hình thù bên ngoài và phẩm chất bên trong của nhân vật có sự đối lập nhau: hình thù bên ngoài thì xấu xí nhưng phẩm chất bên trong thì lại rất tốt đẹp, tài giỏi hơn người.
3. Cô Út khác hai cô chị:
Bằng lòng lấy Sọ Dừa vì nàng đã rình nấp để được biết Sọ Dừa là một chàng trai khôi ngô tuấn tú, một con người đặc biệt chẳng phải kẻ phàm trần.
Cô Út là một cô gái hiền lành, tốt bụng nên ngay khi chưa biết rõ Sọ Dừa là ai cũng đã đối xử tử tế.
4. Kết thúc của truyện
Sọ Dừa đã trút bỏ hình thù xấu xí, trở thành một trạng nguyên đẹp đẽ, thông minh, tài giỏi, hai vợ chồng Sọ Dừa sống hạnh phúc bên nhau còn hai cô chị xấu bụng thì phải bỏ nhà đi biệt xứ.
Thông qua truyện này ta thấy người lao động mong muốn những người bất hạnh có đức độ tài năng sẽ vượt qua được mọi rủi ro, trở ngại để đạt tới một cuộc sống tốt lành, hạnh phúc và những kẻ lòng dạ xấu xa thì sẽ bị trừng phạt một cách đích đáng.