I. Nhận xét:
1. Câu tục ngữ dưới đây có bao nhiêu tiếng?
Bầu ơi thương lấy Bí cùng,
Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn.
Bầu / ơi / thương / lấy / bí / cùng / Tuy / rằng / khác / giống / nhưng / chung / một / giàn
→ 14 tiếng.
2. Đánh vần tiếng bầu. Ghi lại cách đánh vần đó.
bờ - âu - bâu - huyền - bầu.
3. Tiếng bầu do những bộ phận nào tạo thành?
âm đầu: b, vần: âu và thanh: huyền.
4. Phân tích các bộ phận tạo thành những tiếng khác trong câu tục ngữ trên. Rút ra nhận xét:
a) Tiếng nào có đủ các bộ phận như tiếng bầu?
b) Tiếng nào không có đủ các bộ phận như tiếng bầu?
* Xem bảng phân tích dưới đây:
| Tiếng | Âm đầu | Vần | Thanh |
| Bầu ơi thương lấy bí cùng Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn | b (bờ) - th (thờ) l (lờ) b (bờ) c (cờ) t (tờ) r (rờ) kh (khờ) gi (gi) nh (nhờ) ch (chờ) m (mờ) gi (gi) | âu ơi ương ây i ung uy ăng ac ông ưng ung ôt an | huyền ngang ngang sắc sắc huyền ngang huyền sắc sắc ngang ngang nặng huyền |
* Nhận xét:
- Những tiếng có đủ các bộ phận như tiếng bầu: thương, lấy, bí, cùng, tuy, rằng, khác, giống, nhưng, chung, một, giàn.
- Tiếng không có đủ các bộ phận: ơi (không có âm đầu).
5. Tiếng do những bộ phận nào tạo thành? Bộ phận nào bắt buộc phải có mặt? Bộ phận nào không bắt buộc phải có mặt?
- Tiếng do ba bộ phận: âm đầu, vần, thanh tạo thành.
- Tiếng nào cũng bắt buộc phải có vần và thanh. Bộ phận âm đầu không bắt buộc phải có mặt.
- Thanh ngang không đánh dấu khi viết, còn các thanh khác đều được đánh dấu ở phía trên hoặc phía dưới âm chính của vần.
II. Luyện tập:
Câu 1. Phân tích các bộ phận cấu tạo của từng tiếng trong câu tục ngữ dưới đây. Ghi kết quả phân tích vào bảng theo mẫu sau:
Nhiễu điều phủ lấy giá gương
Người trong một nước phải thương nhau cùng.
| Tiếng | Âm đầu | Vần | Thanh |
| nhiễu | nh | iêu | ngã |
* Các em kẻ bảng theo mẫu, phân tích chính xác các bộ phận cấu tạo của từng tiếng. Sau đó ghi kết quả vào bảng.
* Phân tích như sau là đúng:
| Tiếng | Âm đầu | Vần | Thanh |
| nhiễu | nh | iêu | ngã |
| điều | đ | iêu | huyền |
| phủ | ph | u | hỏi |
| lấy | l | ây | sắc |
| giá | gi | a | sắc |
| gương | g | ương | ngang |
| người | ng | ươi | huyền |
| trong | tr | ong | ngang |
| một | m | ôt | nặng |
| nước | n | ươc | sắc |
| phải | ph | ai | hỏi |
| thương | th | ương | ngang |
| nhau | nh | au | ngang |
| cùng | c | ung | huyền |
Câu 2. Giải câu đố sau:
Để nguyên, lấp lánh trên trời
Bớt đầu, thành chỗ cá bơi hằng ngày.
(Là chữ gì?)
Các em suy nghĩ rồi giải câu đố dựa theo nghĩa của từng dòng. Để nguyên là sao, bớt âm đầu thành ao. Vậy chữ đó là chữ sao.