I. Nhận xét:
1. Ghi lại những sự việc chính trong truyện Dế Mèn bênh vực kẻ yếu.
- Dế Mèn gặp Nhà Trò đang gục đầu khóc bên tảng đá.
- Dế Mèn gạn hỏi, Nhà Trò kể lại tình cảnh khốn khó bị bọn nhện ức hiếp và đòi ăn thịt.
- Dế Mèn phẫn nộ, cùng Nhà Trò đi đến chỗ mai phục của bọn nhện.
- Gặp bọn nhện, Dế Mèn quát mắng, lên án sự nhẫn tâm của chúng, bắt chúng đốt văn tự nợ và phá vòng vây.
- Bọn nhện sợ hãi phải nghe theo. Nhà Trò được tự do.
2. Chuỗi sự việc trên được gọi là cốt truyện. Vậy theo em, cốt truyện là gì?
Cốt truyện là một chuỗi các sự việc làm nòng cốt cho diễn biến của truyện.
3. Cốt truyện gồm những phần nào? Nêu tác dụng của từng phần.
Mỗi cốt truyện thường gồm ba phần: Mở đầu, diễn biến, kết thúc.
- Mở đầu: Nêu sự việc chính khơi nguồn cho các sự việc khác. Ví dụ: Dế Mèn gặp Nhà Trò đang ngồi khóc bên tảng đá.
- Diễn biến: Các sự việc chính kế tiếp theo nhau, nói lên tính cách nhân vật và ý nghĩa của truyện. Ví dụ: Dế Mèn nghe Nhà Trò kể về tình cảnh của mình. Dế Mèn phẫn nộ đến chỗ bọn nhện. Dế Mèn ra oai, lên án bọn nhện, bắt chúng phải phá vòng vây, trả tự do cho Nhà Trò.
- Kết thúc: Kết quả của các sự việc ở phần mở đầu và phần chính. Ví dụ: Bọn nhện phải vâng lệnh Dế Mèn, Nhà Trò được cứu thoát.
II. Luyện tập:
Câu 1. Truyện cổ tích Cây khế bao gồm các sự việc chính sau đây:
a) Chim chở người em bay ra đảo lấy vàng, nhờ thế người em trở nên giàu có.
b) Cha mẹ chết, người anh chia gia tài, người em chỉ được cây khế.
c) Người anh biết chuyện, đổi gia tài của mình lấy cây khế, người em bằng lòng.
d) Cây khế có quả, chim đến ăn, người em phàn nàn và chim hẹn trả ơn bằng vàng.
e) Chim lại đến ăn, mọi chuyện diễn ra như cũ, nhưng người anh may túi quá to và lấy quá nhiều vàng.
g) Người anh bị rơi xuống biển và chết.
Hãy sắp xếp các sự việc trên thành cốt truyện.
Thứ tự đúng của truyện phải là : b - d - a - c - e- g, cụ thể sắp xếp như sau:
b) Cha mẹ chết, người anh chia gia tài, người em chỉ được cây khế.
d) Cây khế có quả, chim đến ăn, người em phàn nàn và chim hẹn trả ơn bằng vàng.
a) Chim chở người em bay ra đảo lấy vàng, nhờ thế người em trở nên giàu có.
c) Người anh biết chuyện, đổi gia tài của mình lấy cây khế, người em bằng lòng.
e) Chim lại đến ăn, mọi chuyện diễn ra như cũ, nhưng người anh may túi quá to và lấy quá nhiều vàng.
g) Người anh bị rơi xuống biển và chết.
Câu 2. Dựa vào cốt truyện trên, kể lại truyện Cây khế.
* Tham khảo cách kể dưới đây:
Ngày xưa, có hai anh em nhà kia, sau khi cha mẹ qua đời, người anh chiếm tất cả gia tài, chỉ cho em mỗi một cây khế ở góc vườn. Người em đành nhẫn nhịn, hằng ngày chăm sóc, mong cây sớm ra quả.
Đến mùa, cây khế bói rất nhiều quả to, chín mọng. Một hôm, có con chim đại bàng lớn từ đâu bay tới, đậu trên cây, ăn hết quả này đến quả khác. Người em buồn rầu than thở: “Chim ăn hết khế, ta lấy gì mà sống đây?”. Nghe vậy, đại bàng liền đáp: “Ăn một quả, trả cục vàng, may túi ba gang, mang đi mà đựng”. Sau đó, chim cất cánh bay đi.
Người em lấy vải may một cái túi nhỏ. Vài ngày sau, đại bàng đến chở người em bay ra một hòn đảo vắng. Trên đảo có rất nhiều vàng bạc. Người em đựng vàng vào túi rồi cưỡi lên lưng chim bay về. Từ đó, người em trở nên giàu có và thường giúp đỡ dân nghèo.
Ít lâu sau, người anh sang chơi, thấy em giàu có thì hết sức ngạc nhiên, bèn gặng hỏi. Người em thành thực kể lại mọi chuyện. Người anh nài nỉ đòi đổi gia tài của mình lấy cây khế. Người em chiều anh nên cũng bằng lòng.
Người anh ngày ngày chực sẵn bên gốc cây. Đại bàng lại đến ăn khế. Người anh giả vờ phàn nàn. Chim cũng đáp lời: “Ăn một quả, trả cục vàng, may túi ba gang, mang đi mà đựng”. Người anh may sẵn một cái túi mười hai gang. Khi chim đưa anh ta ra đảo, anh ta nhặt vàng nhét đầy vào túi, lại còn giắt thêm vào xung quanh người.
Đại bàng cố sức đập cánh bay lên. Bởi túi vàng to và nặng quá nên đến giữa biển, chim kiệt sức lảo đảo. Thế là người anh và cả túi vàng rơi tõm xuống biển sâu.