I. Nhận xét:
1. Tìm những câu ghi lại lời nói và ý nghĩ của cậu bé trong truyện Người ăn xin.
+ Câu ghi lại lời nói:
- Ông đừng giận cháu, cháu không có gì để cho ông cả.
+ Câu ghi lại ý nghĩ:
- Chao ôi! Cảnh nghèo đói đã gặm nát con người đau khổ kia thành xấu xí biết nhường nào!
- Cả tôi nữa, tôi cũng vừa nhận được chút gì của ông lão.
2. Lời nói và ý nghĩ của cậu bé nói lên điều gì về cậu?
Cậu bé có trái tim nhân hậu, giàu lòng trắc ẩn, thương người.
3. Lời nói, ý nghĩ của ông lão ăn xin trong hai cách kể sau đây có gì khác nhau?
a) Cháu ơi, cám ơn cháu! Như vậy là cháu đã cho lão rồi.
- Ông lão nói bằng giọng khàn đặc.
Tác giả dẫn trực tiếp nguyên văn lời của ông lão. Do đó các từ xưng hô là của chính ông lão với cậu bé.
b) Bằng giọng khàn đặc, ông lão cảm ơn tôi và nói rằng như vậy là tôi đã cho ông rồi.
Tác giả (nhân vật xưng tôi) thuật lại gián tiếp lời của ông lão. Người kể xưng tôi, gọi người ăn xin là ông lão.
II. Luyện tập:
Câu 1. Tìm lời dẫn trực tiếp và lời dẫn gián tiếp trong đoạn văn sau:
Ba cậu bé rủ nhau vào rừng. Vì mải chơi nên các cậu về khá muộn. Ba cậu bàn nhau xem nên nói thế nào để bố mẹ khỏi mắng. Cậu bé thứ nhất định nói dối là bị chó sói đuổi.
Cậu thứ hai bảo:
- Còn tớ, tớ sẽ nói là đang đi thì gặp ông ngoại.
- Theo tớ, tốt nhất là chúng mình nhận lỗi với bố mẹ. - Cậu thứ ba bàn.
+ Lời dẫn gián tiếp:
- Lời nói của cậu bé thứ nhất: Cậu bé thứ nhất định nói dối là bị chó sói đuổi.
+ Lời dẫn trực tiếp:
- Lời của cậu bé thứ hai: Còn tớ, tớ sẽ nói là đang đi thì gặp ông ngoại.
- Lời của cậu bé thứ ba: Theo tớ, tốt nhất là chúng mình nhận lỗi với bố mẹ.
Câu 2. Chuyển lời dẫn gián tiếp trong đoạn văn sau thành lời dẫn trực tiếp:
Vua nhìn thấy những miếng trầu têm rất khéo bèn hỏi bà hàng nước xem trầu đó ai têm. Bà lão bảo chính tay bà têm. Vua gặng hỏi mãi, bà lão đành nói thật là con gái bà têm.
Vua nhìn thấy những miếng trầu têm rất khéo, bèn hỏi bà hàng nước:
- Xin cụ cho biết ai đã têm những miếng trầu này?
Bà lão nói:
- Trầu này là do tôi têm ạ!
Nhà vua không tin, gặng hỏi mãi, bà lão đành nói thật:
- Trầu này là do con gái già têm.
Câu 3. Chuyển lời dẫn trực tiếp trong đoạn văn sau thành lời dẫn gián tiếp:
Bác thợ hỏi Hoè:
- Cháu có thích làm thợ xây không?
Hoè đáp:
- Cháu thích lắm!
Bác thợ hỏi Hoè là có thích làm thợ xây không. Hoè đáp là thích lắm.
Câu 4. Qua bài học, em cần nhớ những điểm gì?
+ Trong bài văn kể chuyện, nhiều khi ta phải kể lại lời nói và ý nghĩ của nhân vật. Lời nói và ý nghĩ của nhân vật cũng nói lên tính cách của nhân vật và ý nghĩa của câu chuyện.
+ Có hai cách kể lại lời nói và ý nghĩ nhân vật:
- Kể nguyên văn (lời nói trực tiếp).
- Kể vắn tắt bằng lời nói của người kể chuyện (lời nói gián tiếp).