I. Nhận xét:
1. Đọc lại đoạn đối thoại giữa ông Hòn Rấm với chú bé Đất trong truyện Chú Đất Nung:
Ông Hòn Rấm cười bảo:
- Sao chú mày nhát thế? Đất có thể nung trong lửa kia mà!
Chú bé rất ngạc nhiên hỏi lại:
- Nung ấy ạ?
- Chứ sao? Đã là người thì phải dám xông pha, làm được nhiều việc có ích.
2. Theo em, các câu hỏi của ông Hòn Rấm có dùng để hỏi về điều chưa biết không? Nếu không, chúng được dùng làm gì?
- Sao chú mày nhất thế?
Câu hỏi này không dùng để hỏi về điều chưa biết mà là lời chê chú bé Đất nhút nhát của ông Hòn Rấm.
- Chứ sao?
Câu hỏi này không dùng để hỏi mà dùng để khẳng định: đất có thể nung trong lửa.
3. Trong Nhà văn hoá, em và bạn say sưa trao đổi với nhau về bộ phim đang xem. Bỗng có người bên cạnh bảo: “Các cháu có thể nói nhỏ hơn không?”. Em hiểu câu hỏi ấy có ý nghĩa gì?
Câu: Các cháu có thể nói nhỏ hơn không? không dùng để hỏi mà dùng để yêu cầu các cháu hãy nói nhỏ đi, tránh làm phiền người khác.
4. Câu hỏi còn được dùng vào mục đích gì khác?
Nhiều khi, có thể dùng câu hỏi để thể hiện:
- Thái độ khen, chê.
- Sự khẳng định, phủ định.
- Yêu cầu, đề nghị, sai khiến,...
II. Luyện tập:
Câu 1. Các câu hỏi sau được dùng làm gì?
a) Dỗ mãi mà em bé vẫn khóc, mẹ bảo: “Có nên đi không? Các chị ấy cười cho đây này”.
Câu hỏi của mẹ được dùng để yêu cầu con nín khóc.
b) Ánh mắt các bạn nhìn tôi như trách móc: “Vì sao cậu lại làm phiền lòng cô như vậy?”.
Câu hỏi trên thể hiện ý chê trách.
c) Chị tôi cười: “Em vẽ thế này mà bảo là con ngựa à?".
Câu hỏi của chị thể hiện ý chê em vẽ ngựa không giống.
d) Bà cụ hỏi một người đang đứng vơ vẩn trước bến xe: “Chú có thể xem giúp tôi mấy giờ có xe đi miền Đông không?”.
Câu hỏi của bà cụ thể hiện ý yêu cầu, nhờ cậy giúp đỡ.
Câu 2. Đặt câu hỏi phù hợp với các tình huống cho sau đây:
a) Trong giờ sinh hoạt đầu tuần của toàn trường, em đang chăm chú nghe cô hiệu trưởng nói thì một bạn ngồi cạnh hỏi chuyện em. Em hãy dùng hình thức câu hỏi để nói với bạn: chờ xong giờ sinh hoạt sẽ nói chuyện.
“Bạn có thể chờ hết giờ sinh hoạt, chúng mình sẽ nói chuyện được không?”
b) Đến nhà một bạn cùng lớp, em thấy nhà rất sạch sẽ, đồ đạc sắp xếp gọn gàng, ngăn nắp. Hãy dùng hình thức câu hỏi để khen bạn.
“Sao nhà bạn sạch sẽ, ngăn nắp thế?”
c) Trong giờ kiểm tra, em làm sai một bài tập, mãi đến khi về nhà em mới nghĩ ra. Em có thể tự trách mình bằng câu hỏi như thế nào?
“Bài toán không khó nhưng mình làm phép chia sai. Sao mà mình lú lẫn thế nhỉ?”
d) Em và các bạn trao đổi về các trò chơi. Bạn Linh bảo: “Đá cầu là thích nhất”. Bạn Nam lại nói: “Chơi bi thích hơn”. Em hãy dùng hình thức câu hỏi để nêu ý kiến của mình: chơi diều cũng rất thú vị.
“Chơi diều cũng thú vị đấy chứ?”
* Em tự đặt vài câu khác.
Câu 3. Hãy nêu một vài tình huống có thể dùng câu hỏi để:
- Tỏ thái độ khen, chê.
Tôi được điểm 10 Toán. Bố khen tôi bằng câu hỏi: “Sao con trai giỏi thế nhỉ?”.
- Khẳng định, phủ định.
Một bạn chỉ thích học Tiếng Anh. Em nói với bạn:“Tiếng Pháp cũng hay đấy chứ?”.
- Thể hiện yêu cầu, mong muốn.
Hai chị em nô đùa trong lúc mẹ đang chăm chú soạn bài. Mẹ nói: “Các con có thể ra ngoài chơi cho mẹ soạn bài được không?”
* Em tự đặt vài câu khác.